Skírnir - 01.01.1963, Síða 167
Skirnir Um hvalskipti Rosmhvelinga 155
fremur er þá hægt að gera sér nokkra grein fyrir gæðamati
til verðs.
Nú er eftirtektarvert í hvalskiptaskránni, að tJtskálar koma
þrivegis fyrir, — fyrst með Presthúsum, og taka þau heilan
hlut, — næst með Króki og Miðhúsum og taka þá y3 hlut, —
og svo með Flankastöðum og Sandgerði og taka % úr hlut.
Væri hægt að túlka það svo, að tJtskálar eigi í lendum þess-
ara jarða og taki þá sinn part. tJr Flankastaða- og Sandgerðis-
parti ættu Presthús sennilega að vera sá aðili á tJtskálum,
sem hlutinn tekur, ef hliðsjón er höfð af rekaskiptunum.
Varðveitzt hefur kaupbréf Jóns biskups Indriðasonar við
Bjarna Guttormsson, DI II 734. Handrit þau, sem prentað er
eftir, ársetja bréfið M. ccc. xl. xvj. xvj. kalendas Januari, og
er neðanmáls athugasemd um, að lesa eigi m. ccc. xl. vj, en er
misskilningur. Hítardalsbók vitnar til þessa bréfs og setur ár-
ið svo: M. ccc. xl. iij. xvj. kalendas Januarij. DI III 220. Sam-
kvæmt annálum andaðist Jón biskup 1341, svo rétt mun vera
að dagsetja bréfið 17. des. 1340, og rétt ársetning ætti þá að
vera M. ccc. xl., en xvj. ætti að vera „dittografi“, sem er af-
bökuð í Hítardalsbók í iij. I vísitazíu Brynjólfs biskups Sveins-
sonar að tJtskálum 1642 les hann hiklaust 1340.
Inntak bréfsins er, að Bjarni bóndi Guttormsson leggur til
staðarins fjórðunginn i Utskálalandi með gögnum og gæðum
umfram öll þau akurlönd, sem Bjarni keypti til tJtskála og
einn karfa með akkerum og öllum reiða og báti. Er þetta til
að tryggja framfæri Hrómundar, sonar Bjarna, svo sem áður
hefur verið drepið á. Enn fremur gefa þau Bjarni og Ingi-
björg, kona hans, annan fjórðung heilögum Pétri postula og
Þorláki til ævinlegrar eignar. Þetta er eina skjalfesta vitneskj-
an, sem til er, um það, hvemig Utskálar komust undir Skál-
holt. Brynjólfur biskup telur, að Skálholtsstaður hafi þannig
eignazt hálft heimaland, og eru Utskálar þá beneficium, og
eigi Skálholtskirkja því jus patronatus að réttu.
Akurlönd þessi ættu að geta verið úr Króks- og Miðhúsa-
löndum annars vegar og Flankastaða- og Sandgerðislöndum
hins vegar, séu hvalskiptin túlkuð með þessum hætti. Við það