Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Qupperneq 73

Lútherska þjóðkirkjan
og opnu kirkju en vilja efla hina stríðandi kirkju eiirnig, kirkjuna sem
safnar liði til átaka, þeir eiga á brattann að sækja.
Þessi vitund um kirkju reynslunnar, um smákirkjuna sem er lífið og
sálin í starfandi kirkju í anda frumkirkjunnar, er sú kirkja sem
guðfræðingar eins og Bonhoeffer enduruppgötvuðu. Þeir sættu sig ekki
við að hin breiða þjóðkirkja, kirkjan sem vill vera fyrir alla verði í raun
kirkja fyrir enga og þeir sem vilja starfa fyrir aðra verði að hasla sér völl
utan hennar, t.d. í grasrótarhreyfingum. Kirkjan á að vera í senn opin og
einbeitt.
Þessi viðhorf hafa komið fram á undanfömum tveim áratugum í
svonefndri reynsluguðfræði þar sem reynslan er sett á oddinn. Reynsla
mannsins er tekin gild, boðskapurinn verður að eiga erindi við manninn í
beinum tengslum við reynslu hans. Orð og verk verða að haldast í hendur
í starfi kirkjunnar: Prédikun um miskunnsemi er einskis virði ef
söfnuðurinn (með prestinn í fararbroddi) stendur ekki með hinum smæstu
í sókninni svo dæmi sé tekið. Án slíkra tengsla er boðskapurinn einskis
virði. Þetta er kjamaatriði í kirkjuskilningi samtímans.
Afleiðingar hans lýsa sér í nýjum viðhorfum til kirkjulegs starfs. Ég
vil aðeins nefna þau atriði á nafn eins og ég hafði heitið fyrr í þessu
erindi. Það sem líkja mætti við lausnarorðið þjóðkirkja á tímum
Schleiermachers er nú efling safnaðarstarfs. Þar em hugtök eins og
samfélag og mannleg reynsla í brennipunkti - en allt skal miða að því að
hafa áhrif á gang mála þar sem kristin lífsviðhorf hafa mótandi áhrif á
þjóðlífið allt.
í þessu efni hef ég bent á þrjár leiðir sem ég hef barist fyrir m.a. á
kirkjuþingi, það er safnaðaruppbygging, þjóðmálaráð og kirkjulegar
menningarmiðstöðvar (evangelískar akademíur) auk annarra mála sem öll
miða að þessu: að efla kirkjuna inn á við í smáhópum eldhuganna en hins
vegar opna farvegi út á við til þeirra sem móta þetta þjóðfélag pólitískt og
menningarlega.
Lokaorð
í guðfræði sinni fjallar Paul Tillich gjaman um andstæðumar dýnamík og
form. Þetta tvennt þarf að vera í jafnvægi. Yfirgnæfi formið þá verður til
dauð formhyggja sem kæfir allt líf sem hrærist, vegna þess að líf og
skapandi lífskraftur felur í sér glundroða (kaos) sem fylgir hverri
skapandi athöfn. Sköpun er ekki til án áhættu. Lífsorkan (dýnamíkin) má
hins vegar ekki heldur yfirgnæfa því þá losna glundroðaöflin úr böndum
og öll sköpun verður marklaus og einskis virði. Svipað hafa menn séð í
lífi og starfi félaga og stofnana, hreyfinga og samtaka. öllum er þeim
hætta búin úr tveim áttum, úr átt formhyggjunnar og átt foimleysisins.
En hvort tveggja verður að tengjast og haldast í hendur. Ég tel að okkar
kirkju sé ógnað af formhyggjunni ásamt góðborgaralegu sinnuleysi. Það
hefur verið sannfæring mín - og margra annarra - og baráttumál að opna
dymar fyrir skapandi öflum, efla tengsl við listamenn, við grasrótar-
71