Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Síða 81

MessuformiÖ - fjötrar eða frelsi?
sakramentisins, lífinu í messunni. Hvernig fer hún fram? Formið er
einskis virði án uppfyllingar, líkaminn er dauður án andans.
Fyrsta spuming hér verður því: Hver fyllir út messuformið og með
hverju? Hér er um samspil ólíkra þátta að ræða. í fyrsta lagi ráða miklu
þeir sem stýra helgihaldinu, velja textana, sálmana, tónlistina og hafa með
höndum útlegginguna. Hér erum við í okkar tilfelli að tala um prestinn og
kannske organistann. Þeirra leiðbeining er Handbókin, sem kirkjan hefur
unnið og gefið út. í öðm lagi gætum við talað um hefðina, sem stýrandi
afl. Það er hefð að syngja „Sigfúsartón“ á venjulegum sunnudögum og
„sr. Bjama“ á hátíðum. Það er sömuleiðis hefð að nota ákveðna sálma á
ákveðnum dögum o.s.frv. og stundum er óhjákvæmilegt að víkja frá
henni. í þriðja lagi leyfi ég mér að nefna einstaklinginn sjálfan, sem tekur
þátt í helgihaldinu, það er gmndvallandi um uppfyllingu messuformsins
hvert hans framlag er, óháð hinum atriðunum. Er hann tilbúinn að taka
við þjónustu Guðs, sem boðin er í orði og sakramenti? Er hann tilbúinn
að þjóna Drottni í bæn og í lofsöng? Kann hann það mál sem kirkjan
notar við þessa þjónustu? Þetta er kjaminn, sem allt snýst um.
Ég talaði í upphafi um viniim sem fann sig ekki í flóknu messuformi
kirkjunnar okkar og helgimáli þess, sem hann skildi ekki. Og hverjar
vom forsendur hans? Þær vom líkar og forsendur íslendings, sem án
lærdóms myndi ætla að lesa Biblíuna á grísku, eða annars sem ætlaði að
finna áfangastað í Peking, án þess að hafa séð kort og án hjálpar leið-
sögumanns. En hverjar em forsendur mínar og þínar? Þegar ég var ung-
lingur var ég í andstöðu við kirkjuna, einkum vegna „messuformsins“, að
því er ég hélt. Ég hafði þó alloft sótt guðsþjónustur af skyldurækni og ég
hafði lært að biðja kvöldbænimar mínar. En mér fannst ég ekki finna
mig í seremóníunum, í tónlistinni eða í helgimálinu og ræður prestanna
fannst mér bamalegar. Ég fann sem sagt ekkert í kirkjunni, sem talaði til
mín. Seinna byrjaði ég að skilja þetta mál, en ég á enn langt í land að vera
fullnuma. Ég læri það í gegnum iðkun og nám, í gegnum söng og tónlist.
Eftir því sem ég kynnist messuforminu betur finnst mér það markvissara
í eðli sínu, að vera farvegur á milli Guðs og manns. Það hefur bráðum
2000 ára langa reynslu í kristnum söfnuðum. Ég syng messuna í sam-
félagi heilagra, með kerúbum, postulum og píslarvottum um leið og ég
syng hana með söfnuðinum mínum, hvort sem hann er lítill eða stór,
hvort sem hann er hérlendis eða erlendis. Alls staðar í söfnuðum vestur-
kirkjunnar er ég heima í messu sunnudagsins vegna þess að ég þekki
formið og merkjamál þess, jafhvel þó ég skilji ekki tungumálið. En afger-
andi er framlag mitt, trú mín.
Frelsi eða fjötrar?
Frelsi eða fjötrar? öll mannleg samskipti hafa eitthvert form. Við heils-
umst með handabandi, við kveðjum, við þökkum o.s.frv. Samkomur af
hvaða tagi sem er hafa form. Spumingin er því bara hvaða form þjónar
best tilgangi messunnar? Páll postuli lagði áherslu á reglu eins og áður gat
79