Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.01.1992, Síða 207

Menn á mærum
skiptir í lífi mannsins er samband hjartans og Krists, allt er metið í þessu
ljósi. Rúmsins vegna gefst ekki tækifæri til að rekja líkanið sem höfundur
gerir eftir rannsókn verka Jóns Helgasonar. Áherslan liggur á Guði sem
elskandi föður sem vill að maðurinn komist til hans. Jesús er mannleg
vera, það sem greinir hann frá öðra fólki er hversu opinn hann var fyrir
vilja Guðs og fús til að hlýða honum. Hann varð loksins guðlegur þegar
hann náði að sameinast Guði öðram fremur.
Haraldur Níelsson reyndi að samhæfa trú og vísindi. Hann telur
efnishyggjuna eitt mesta böl samtímans, hún er að hans mati óvinur
trúarinnar (bls. 237). Hann vildi hjálpa fólki að trúa og losna við efann,
hann vildi sanna veraleika trúarinnar og í þeim tilgangi horfði hann
vonaraugum til spíritismans. Tvíhyggja er býsna ríkjandi í guðfræði
Haralds, neðst er efhið en efst er andinn, maðurinn er mitt á milli og hann
þarf að þroskast til andlegra lífs. Handan jarðlífsins era aðrar veraldir
(Sigurður Ámi getur þess í neðanmálsgrein að spíritistar hafi iðulega
talað um sjö handanlægar veraldir, bls. 248). Þegar Haraldur talar um
Guð notar hann sígilt myndmál: ljós, dýpt, hæð, þögn, haf og brannur.
Guð er alheimssál, innsta eðli alls sem er. Hann vill að allt nái til sín.
Markmið mannlífsins er að ná til Guðs, þroskast eins og unnt er, allt sem
gerist á að þroska manninn. Jesús er meðalgangari milli Guðs og manna
(bls. 256), fyrirmynd mannanna, þeir eiga að líkjast honum.
Lokakaflinn nefnist „í átt til íslenskrar mæraguðfræði”. Þar notast
höfundur við hugmyndir í nútímaguðfræði sem miða að því að laga
guðfræðihefðir að nútímanum. í lokakafla er þetta viðfangsefni reifað og
höfundur þreifar sig áfram í átt til þess að setja fram nútímalega guð-
fræðihugsun sem byggist á þeirri íslensku hefð sem hann hefur rannsakað
í ritgerðinni og felst í vitundinni um mæri eða takmarkanir.
Lokakaflinn skiptist í tvennt, fyrst er gagnrýninn kafli en síðari hlutinn
miðar að því jákvæða markmiði sem þegar hefur verið neíht.
Hið neikvæða, sem höfundur telur að hverfa megi úr íslenskri guð-
fræðihugsun, er áherslan á Guð sem konung og föður. Færir hann rök að
þessari skoðun sinni. Einnig gagnrýnir hann tvíhyggju sem löngum hefur
verið viðloðandi íslenska guðfræðihugsun, einkum í nýguðfræðinni.
Hvað jákvæðu hliðina varðar nefnir höfundur þrennt. 1) Hann heldur
því fram að það hafi ávallt einkennt íslenska guðfræðihugsun að tengja
boðskapinn aðstæðum mannsins á hverjum tíma. Þetta er augljóst í Passíu-
sálmunum að hans dómi og einnig í Vídalínspostillu. 2) Annað einkenni á
íslenskri guðfræðihugsun, sem hafa beri í huga við nýja guðfræði, er það
sem hann nefhir heildar (holistic) hugsun skv. hinni lúthersku coram Deo
hefð og felst einfaldlega í því að ekkert í sköpunarverkinu er utan við
verksvið Guðs og þar með kristinna manna. Allt sköpunarverkið kemur
kristnum manni við. Hann segir hins vegar að nýguðfræðin hafi rofið
þessa hefð og þá hafi kristindómurinn verið skilinn á þann veg að trúin
hafi aðeins átt erindi til ákveðinna sviða mannlífsins, ekki við heiminn í
heild. 3) Þriðja atriðið er svo áherslan á mæri sem höfundur telur sig
205