Jón á Bægisá - 01.12.2010, Blaðsíða 8

Friedrich Schleiermacher — Martin Ringmar
rúmi eru í raun réttri mismunandi tungumál, sem þurfa oft á túlkun að
halda sín á milli; jafnvel samtímamenn sem tala sömu mállýzku en tilheyra
mismunandi þjóðfélagsstéttum á mismunandi menntunarstigi og lítil sam-
skipti hafa sín á milli, skilja hverir aðra oft á tíðum einungis með áþekkri
aðstoð. Já, þurfum vér ekki oft að þýða fyrir oss sjálfa mál þess manns sem
er oss ólíkur að geði og skapi, jafnvel þó að hann sé fullkomlega jafningi
vor, nefnilega þegar oss þykja sömu orð hafa allt aðra merking í vorum
munni en í hans, stundum veikari, stundum sterkari, og að vér, þegar vér
viljum segja það sama og hann, mundum nota allt önnur orð og orðalag:
þá virðist, þegar vér gjörum þessa tilfinning nákvæmari og hún verður að
hugsun, að vér séum að þýða. Já, vort eigið orðalag verðum vér stundum
að þýða eftir nokkurn tíma, ef vér eigum að tileinka oss það rétt aftur. Og
þessi færni er ekki einungis stunduð til þess að gróðursetja það sem eitt
tungumál hefir af sér gefið á sviði vísinda og málsins lista í framandi moldu
og þar með auka áhrif þessara andlegu ávaxta, heldur reynir einnig á hana í
viðskiptum mismunandi þjóða, og í samskiptum sendifulltrúa óháðra ríkja,
ef þeir vilja gæta fyllsta jafnréttis án þess að grípa til dauðrar tungu.
Hér munum vér vitaskuld eigi hugleiða allt það sem fyrirfinnst á þessu
sviði. Nauðsyn þess að þýða innan eigin máls eður mállýzku er meira og
minna eins konar skammtímaþörf háð lunderni, og hún er einmitt einn-
ig í áhrifum sínum alltof tengd augnablikinu til þess að þurfa á frekari
leiðbeiningu að halda en þeirri sem tilfinningin veitir; og ef ætti að setja
reglur um þetta yrði þær einungis siðareglur til að opna hug manna fyrir
því sem þeim er framandi. Leggjum þetta því til hliðar og snúum oss nú að
yfirfærslu af erlendu tungumáli á vort eigið; en hér má einnig greina milli
tveggja sviða þýðinga, án þess þó að mörkin á milli þeirra séu skýr (sem
sjaldnast er tilfellið), því þau skarast, en ef á endapunkt hvors um sig er lit-
ið sést munurinn greinilega. Túlkurinn starfar nefnilega á sviði viðskipta-
lífsins, en hinn eiginlegi þýðandi umfram allt á sviði vísinda og lista.1 Þessi
aðgreining kann að þykja geðþóttakennd (eins og kunnugt er er vaninn að
telja túlkun munnlega en þýðing skriflega athöfn), þó fyrirgefi menn þessa
hagræðingu í þágu stundarþarfa, og það því frekar sem þessar skilgrein-
ingar eru ekki eins ólíkar og ætla mætti. Ritmálið er vel til verksins fallið
á sviði lista og vísinda, en með því öðlast verk þeirra staðfestu; og það að
túlka vísindaleg eða listræn afrek frá munni til munns, væri eins tilgangs-
laust og það virðist óframkvæmanlegt. I viðskiptalífinu aftur á móti er rit-
málið aðeins vélrænt verkfæri; þar eru munnleg samskipti upprunaleg og
sérhverja ritaða túlkun má eiginlega álíta leidda af þeirri munnlegu.
I Schleiermacher lítur sem sé þannig á að „Dolmetscher" sé sá sem þýðir fyrir viðskipta-
lífið, hið praktíska líf, munnlega og skriflega.
6
á- JSaydiá - Tímarit um þýðingar nr 14 / 2010