Jón á Bægisá - 01.12.2010, Blaðsíða 34

Antonio de Nebrija -Atwa SigríSur Sigurðardóttir
hún átti bernskuskeið sitt á tímum höfðingja og konunga Kastílíu og León
og tók að eflast á tímum hins upplýsta og vitra konungs, Alfonsar hins
vitra, sem fyrirskipaði að rituð yrði Las siete partidas og La general istoria}
og að mörg ritverk yrðu þýdd úr latínu og arabísku yfir á okkar kastilísku
tungu. Sú tunga breiddist síðan út til Aragón og Navarra og þaðan til
Italíu, þangað sem hún barst með herjum konungs er sendir voru til að
leggja undir sig þau konungdæmi. Þannig dafnaði tungan allt fram að
konungsveldinu og þeim friði er við nú njótum, fyrst og fremst sökum
góðvildar og guðlegrar forsjár, síðar vegna elju, natni og alúðar kóngs yðar.
Hans gæfa og farsæld var sú að hafa raðað saman ólíkum útlimum og
hlutum Spánar, sem lágu tvístraðir, og sameina þá í einn líkama og heild
konungdæmisins. Form og samheldni þess eru slík að hvorki aldirnar,
mótlætið né tíðarandinn hafa náð að beygja það eða sundurslíta. Því er
svo að eftir að kristin trú var endurreist,1 2 erum við aftur vinir guðs, eða
höfum náð sáttum við hann. Eftir að óvinir trúar okkar voru sigraðir með
vopnum í stríði þar sem okkar menn hlutu mikinn skaða og þaðan af
verra, eftir að réttlætið og framkvæmd þeirra laga er sameina okkur og
gera okkur kleift að búa jöfn í þessu stóra samfélagi sem við nefnum ríki
og lýðveldi Kastilíu, er ómögulegt annað en að friður ríki og listir standi
í blóma.
Ein af hinum fyrstu listum sem við lærum er sú sem tungumálið
kennir okkur, en það aðskilur okkur frá öllum öðrunr dýrum og er einstakt
manninum. Það er fyrst í röðinni á eftir hugsuninni sem er verkfæri
skilningsins, hún var óbeisluð fram á okkar tíma og hefur þess vegna tekið
miklum breytingum. Ef við viljum bera saman stöðu hennar nú og eftir
fimm hundruð ár þá munum við greina jafnmikinn mun og fjölbreytileika
og hægt er að hugsa sér að geti verið á milli tveggja tungumála. Þar sem
hugsun mín og löngun var ávallt sú að dásama arfleifð3 þjóðar okkar og
gefa þjóð tungu minnar verk sem tímanum er betur varið í en í lestur þeirra
skáldsagna og sagna sem sveipaðar eru þúsund lygum og rangfærslum og
1 Þar sem þessi verk eru ekki til í íslenskri þýðingu finnst mér ekki við hæfi að þýða titilinn
á þeim í textanum en læt þau fylgja hér með: Las siete partidas mætti þýða sem „Bæk-
urnar sjö“. En þetta er mcrkisrit, skrifað á tímum Alfonsar hins vitra og hefúr í rauninni
að geynia eins konar lögbækur og fýrstu heimildir þessa svæðis um tilraun til að rita lög
til að samhæfa lög ríkisins Kastíllu. Þó þær séu fýrst og fremst lagalegs eðlis þá er einnig
heimspekilegur tónn í þeim sem og áhrif kristinnar siðfræði. Lageneral istoria mætti þýða
sem „Mannkynssaga" og var það rit sem fjallaði um uppruna heimsins og allt fram á tíma
Alfonsar hins vitra.
2 I frumtextanum notar Nebrija orðið „repurgar“ sem í raun þýðir „að endurhreinsa" en á
íslensku finnst mér betur við hæfi að nota orðið „endurreisa".
3 Hér notar höfundur orðið „cosa“ sem þýðir „hlutur“. Hann á í raun við „arfleifð" og kýs
ég því að nota það í þessu samhengi.
32
ffis/ á jfflccýr/'iá - Tímarit um þýðingar nr. 14 / 2010