Jón á Bægisá - 01.12.2010, Blaðsíða 16

Friedrich Schleiermacher - Mcirtin Ringmar
Þýðingaraðferðin sem sækist eftir að lesandinn sem Þjóðverji verði fyrir
svipuðum áhrifum og hefði hann getað lesið frumverkið, verður fyrst að
komast að, í hvaða skilningi ber að líkja eftir frummálinu. Því til er einn
skilningur sem ekki máeftirlíkjaogannarsem ófært er að eftirlíkja. Sásem
forðast ber er skilningur skólapiltsins er þreytulega og jafnvel í viðbjóði
baslast í gegnum smáatriðin og fer þess vegna varhluta af skýrri yfirsýn
á heildina og nær þannig aldrei lifandi sambandi við innra samhengi
textans. A meðan menntastétt þjóðar hefir enga djúpstæða reynslu
af öðrum tungumálum, þá mega þeir sem eru lengra komnir eigi iðka
þýðingar af þessari gjörð. Því ef þeir taka mark á sínum eigin skilningi þá
verða þeir lítt skiljanlegir öðrum, og hafa til lítils unnið; en ef þeir á hinn
bóginn taka mark á hinum almenna skilningi, þá verður bjagað verkið í
flýti dregið niður af sviðinu. Á þvílíkum tímum mega því fyrst frjálsar
eftirlíkingar vekja og glæða löngunina eftir hinu framandlega og endur-
sagnir undirbúa almennan skilning, til þess að ryðja komandi þýðingum
braut.1 En til er einnig annar skilningur sem engum þýðanda er fært að
endurskapa. Hugsum oss þess konar dásamlega menn, þá er Náttúran
stöku sinnum lætur fram koma, til þess að sýna að hún geti í einstökum
tilfellum eytt bilinu sem greinir að hugsunarhætti þjóða; menn er finna til
svo undursamlegs skyldleika við framandi menning að þeir lifa og hrærast
og hugsa á framandi tungu og í ávöxtum hennar, en með þessari algjöru
aðlögun að erlendri veröld verður þeim heimamenning og heimatunga
framandi. Eða hugsum oss ennfremur þá menn sem virðist ætlað að sýna
fram á tungumálahæfnina í heild sinni, en allar tungur er þeir læra eru
þeim jafnar, þeir klæðast í og úr þeim eins og fötum; á þeim punkti þar
sem þessir menn eru staddir er þýðing einskis virði, því í þeirra skilningi
á framandi verki gætir ei lengur nokkurra áhrifa frá móðurmálinu og þeir
verða verksins varir beint á frummálinu alveg eins og heimamenn án þess
að móðurmálið komi þar við sögu; ei heldur finna þeir fyrir ósamræmi
milli hugsana sinna og málsins sem þeir lesa á, en þá kann heldur engin
1 Þannig var hið almenna ástand hjá Þjóðverjum á þeim tíma sem Goethe á við (sbr. Aus
meinem Lebeti III, s. iii), þegar hann heldur því fram að jafnvel ljóðlist eigi að þýða
í óbundnu máli (en þvílíkar þýðingar verða alltaf meira og minna endursagnir), til
hagræðingar fýrir menntun unga fólksins; en að þessu er ég honum fýllilega sammála,
því að á slíkum tímum má aðeins koma uppfýndingu (sbr. inventio) erlendrar ljóðlistar
til skila, en engrar viðurkenningar er að vænta vegna bragarsnilldar eða hljómfegurðar
hennar. Hinu vil ég aftur á móti ekki trúa, að Hómer í þýðingu Voss eða Shakespeare í
þýðingu Schlegels geti eigi þjónað öðrum en háttlærðum til skemmtunar, eða þá að enn
ein prósaþýðing á Hómer gæti glætt ekta smekkvísi og listmenntun; heldur viljum vér
fýrir börn aðlögun eins og Becker hefir gjört og fýrir fullorðna unga og gamla þýðing í
bundnu máli (þá þýðing vantar oss væntalega enn þá), en ég sé ekki að neitt milli þessara
tveggja geti komið að gagni. [Neðanmálsgrein hjá höf. MR]
14
á Æaydiá- — Ti'marit um þýðingar nr. 14 / 2010