Jón á Bægisá - 01.12.2010, Blaðsíða 79

Úr Stylistique comparée dufranfais et de l'anglais
hverfi, er þýðing því sannarlega mannúðarstefna og staða hennar meðal
þeirrar þjálfunar sem er mest mótandi fyrir hugann. Þetta var þegar vitað
fyrir löngu, að minnsta kosti ómeðvitað með innsæi.
Athugasemdir höfunda
i. Þessi fyrsta skilgreining á merkingu styðst þannig við þá tvo meginása sem tungu-
mál eru skipulögð samkvæmt, eins og alloft hefur verið lögð áhersla á. Það er
við hæfi að nefna að formgerðarmerkingin ber með sér tvíræðni sem ekki er háð
skilaboðunum heldur mótar þau. Dæmi: il prit son chapeau [hann tók hattinn
sinn]; s 'étant cassé le bras [þar sem hann hafði handleggsbrotnað]; I am meetinga
friend veldur því að þýðandinn skynjar tvíræðni í setningunum án þess að það sé
ætlunarverk þess sem samdi skilaboðin. Aðeins samhengið getur sagt til um hvort
þýða skuli he took his (her) hat\ having broken his (her) arm\ je vais rencontrer un
ami (une amie) [ég ætla að hitta vin/vinkonu]. Þessar formgerðarlegu kvaðir sýna
upptök óreiðunnar miðað við skilaboðin í heild sinni. Þýðandinn gæti þurff að
útskýra þessar kvaðir1 og er það dæmi um ávinning með tilliti til upplýsinga.
ii. Samt sem áður eru dæmi þess að heildarmerkingin sé ekki háð samhenginu frem-
ur en aðstæðunum. Þá er unt að ræða klisjur eða óbeinar vísanir.
iii. Mörg þessara dæma unt tvíræðni eru einungis á yfirborðinu og myndu tæplega
valda reyndum þýðanda erfiðleikum. Með því að beita réttri tækni við að búta
niður þýðingareiningarnar2 er auðveldlega hægt að koma auga á tvíræðnina og
slíkt gæti reyndar verið áliugaverð æfing við kennslu. Sérstaklega vekur athygli
þegar um er að ræða þau tilfelli þar sem mismunur heildarmerkingar í tveimur
setningum veltur aðeins á örlitlu atriði í formgerð. Dæmi: II est entré au Métro
[Hann kom inn á lestarstöðina]/// est entré dans le Métro [Hann kom inn í lest-
ina];ýf vais vous mettre a votreporte [ég skila ykkur heim að dyrum]//> vais vous
mettreálaporte [ég rekykkur út]; une heureplus tard, il mourait [hann dó klukku-
stund seinna]; une heure plus tard et il mourait [klukkustund í viðbót og hann
hefði dáið]. Sjá hina frægu umfjöllun í kjölfar ummæla Chiappe lögreglustjóra:
Demain je serai á la rue [Á morgun verð ég á götunni] sem túlkuð voru á þessa
leið: Demainje serai dans la rue [Á morgun fer ég á götuna].3
iv. Miðað við aðstæðurnar væri ávinningur óhugsandi. Þar sem um er að ræða
flutning upplýsinga úr frummáli yfir á markmálið má yfirfæra meginregluna um
varðveislu upplýsinga, sjá R. Ruyer, La Cybernétique et l’origine de l’informatiom4
„... þar sem sérhver vél, liversu fullkomin sem hún er, ... getur ekki annað en
bætt við óreiðuna, er augljóst að á samsvarandi hátt getur hún einungis dregið úr
upplýsingunum.“ Ávinningurinn hér kemur fram í því að þýðandinn birtist í æðra
hlutverki heldur en vélin, en það á fremur við um skilaboðin en aðstæðurnar.
v. „In fact, we often add up to verbs in cases where, for the logical meaning, the
preposition is not needed, as: wake up, hurry up, cheer up, fill up, dean up, etc.
1 Hér er bætt við „þessar kvaðir” í setninguna í stað les (þær) til frekari skýringar.
2 UT er stytting á unité de traduction (þýðingareining).
3 Þ.e. til að vinna sem lögreglumaður á götunni,
4 Ruyer, R. 1954. La Cybernétique et l’origine de l’information. Paris, Flammarion.
á . jOaydjá — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
77