Jón á Bægisá - 01.12.2010, Síða 12

Friedrich Schleiermacher - Martin Ringmar
vitað sé hvort þeirra ræður í einstökum hluta og í heildinni. Vér skiljum
einnig orðræðuna sem verk ræðumannsins eingöngu ef vér finnum
samtímis hvar og hvernig máttur málsins hefir tekið hann tökum, hvar
eldingu hugsunar hefir lostið niður, hvar og í hvaða myndum þess hið
frjálsa svífandi hugmyndaflug hefir verið beizlað. Eigi skiljum vér heldur
ræðuna sem ávöxt tungunnar og birting anda hennar nema - þegar vér
finnum að þannig, svo dæmi sé tekið, gæti aðeins Forn-Grikki að orði
komizt, að þannig gæti aðeins þessi tunga í mennsku geði birzt — maður
finni samtímis að þannig gæti aðeins þessi sami maður hugsað og talað á
gríska vísu, að þannig tökum gæti aðeins hann tekið tunguna, að þannig
birtist aðeins hans lifandi eign í ríkidæmi málsins, aðeins hans1 skilningur
á brag og hljómfegurð, aðeins hans hugsandi og skapandi afl. Með því að
réttur skilningur á þessu sviði reynist erfiður jafnvel á eigin máli og krefst
að kafað sé djúpt í anda tungunnar og í sérkenni höfundar; hversu göfug
og upphafin list er þetta þá eigi þegar málið snýst um afurðir framandi og
fjarlægrar tungu!
Þegar einhver hefir þá lært listina að skilja, með því að nema tungumálið
ötullega og þekkja til hlítar andlega sögu þjóðarinnar sem talar það, og með
lifandi og glöggri rýni í einstök verk og höfunda þeirra, þá vissulega — en
aðeins pd-getur honum tekizt að veita löndum sínum og samtímamönnum
áþekkan skilning á meistaraverkum lista og vísinda. En efasemdir munu
rísa þegar nær dregur að hefjast handa, þegar markmiðin eru nákvæmar
skilgreind og ráðin sem standa honum til boða eru metin. Ber honum að
ætla sér að færa saman tvo hvora öðrum jafn fjarlæga menn og málfélaga
sinn, ókunnugan máli höfundar, og höfundinn, í þeim tilgangi að þeir
verði í ámóta beinu sambandi og höfundurinn og lesandi frumtextans?
Eða segjum svo að hann vilji einungis láta lesanda sinn í einhverjum mæli
skynja það og njóta sem gladdi hann sjálfan, þó svo að það beri merki
mæðu hans og keim af hinu framandi: hvernig getur honum auðnazt hið
síðara — svo eigi sé minnzt á hið fyrra — með þeim ráðum sem honum
eru tiltæk? Ef lesendur hans eiga að skilja, þá verða þeir að átta sig á anda
tungunnar sem höfundurinn skrifaði á, þeir verða að geta virt fyrir sér
sérstæðan hugsunarhátt og lunderni höfundar; en til að koma þessu í kring
getur hann ekkert boðið þeim nema þeirra eigið tungumál, sem samsvarar
hinu aldrei til fulls, og sjálfan sig ásamt misgóðum skilningi sínum og
aðdáun — stundum meiri, stundum minni — á höfundinum. Virðist þá eigi
það að þýða, að svo athuguðu máli, vera fánýt iðja? Þess vegna hafa menn í
örvæntingu sinni um að ná þessu markmiði, eða, ef svo má að orði komast,
áður en það markmið er þeim fyllilega ljóst, fundið tvær aðrar leiðir er
I I’ýski textinn hefur hér „ein“, að öllum líkindum prentvilla fyrir „sein“.
IO
Pfiá/l d . JOr/y/ód - TÍMARIT UM ÞÝÐINGAR NR. 14 / 2010