Jón á Bægisá - 01.12.2010, Page 13

Um hinar mismunandi þýðingaraðferSir
ryðja með valdi einhverjum af erfiðleikunum úr vegi, og skynsamlega
sniðganga aðra — en þær hverfa algjörlega frá hugmyndinni um þýðing
eins og hún er skilgreind hér — ekki til að ná málsnilld eða listrænu eðli
í verkum framandi tungu, heldur til að koma andlegu innihaldi þeirra
annars vegar eða vitsmunalegri snilld þeirra hins vegar á framfæri. Þetta
eru endursögnin og endursköpunin.1
Endursögnin vill sigrast á órökvísi málsins, en aðeins á vélrænan hátt.
Ef eg finn ekkert orð í mínu máli, segir hún, sem samsvarar tilteknu orði
í frummálinu, þá vil eg leitast við, eftir því sem unnt verður, að bæta það
upp með víkkandi eður skerðandi skýrgreiningum. Þannig reikar hún
áfram með erfiði milli truflandi ofgnóttar og kveljandi skorts í gegnum
safn af ósamstæðum smáatriðum. Hún getur ef til vill á þennan hátt komið
innihaldinu með takmarkaðri nákvæmni til skila, en áhrifin fara algjörlega
forgörðum; því hinni lifandi orðræðu er óhjákvæmilega eytt, með því að
hver finnur að hún hefði aldrei getað sprottið á þennan veg úr skaplyndi
eins manns. Endursegjarinn meðhöndlar einingar málanna beggja eins og
þær væri stærðfræðitákn sem mætti með samlagningu og frádrætti rekja
til sama gildis; en þessi aðferð leyfir anda hvorugrar tungunnar að njóta
sín. Ef endursögnin reynir þar að auki með innskotum (sem hrúgað er
upp eins og vörðum í textanum) að tákna sálrænar leifar hugsanatengsla,
þar sem þau eru óljós og hættir til að hverfa - og leitast þannig við að í
torskiljanlegum textum koma í skýringar stað - þá á hún enn minna skylt
við þýðing.
Endursköpunin aftur á móti lýtur í lægra haldi fyrir órökvísi
tungumála; hún viðurkennir að ókleift sé úr afreki orðsins lista að búa til
eftirmynd á annarri tungu sent í öllum smæstu atriðum sínum samsvari
frummyndinni; hún sér þess vegna þann kostinn vænstan, af því tungumál
eru þetta frábrugðin hvert öðru (og tengist þessu margs konar mismunur
annar), að búa til eins konar endurmynd,2 heild sem í smáatriðum væri
augljóslega frábrugðin smáatriðum frummyndarinnar, en sem í áhrifum
sínum kæmi eins nálægt áhrifum frumheildarinnar og mismunur efnisins
leyfir. Slík endurmynd er ekki lengur verkið sjálft, né heldur er í henni á
nokkurn hátt andi frummálsins endurgjörður eða virkur, miklu fremur er
hinu framandi, sem frumritið bjó yfir, breytt á marga vegu; hún reynir því
— með teknu tilliti til mismunar málanna, siðanna og menntunar - að vera
1 „Paraphrase“ og „Nachbildung"; íslensku hugtökin eins og hjá Ástráði Eysteinssyni (s.
76).
2 FS setur hér upp andstaeðurnar „Abbild" og „Naclibild"; í Þýzk-íslenzkri orðabók (Jón
Ófeigsson) er gefið „eftirmynd“ bæði fyrir ,Abbild“ og „Nachbildung", en þetta síðara
orð hefur hér verið þýtt með „endursköpun“. Hér er reynt að endurskapa venslin milli
„Nachbildung" og „Nachbild“.
á JOay/já— Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
11