Jón á Bægisá - 01.12.2010, Blaðsíða 19

Um hinar mismunandi þýðingaraSferðir
það ekki, þegar margir kostir eru í boði, að velja hinn rétta! Hversu örðugt
er það ekki þýðandanum að í hlutleysi gefa virkilega, þegar tækifæri gefst,
höfundinum aftur það sem hann skömmu áður neyddist til að taka frá
honum, í stað þess að styðja sífellt, meðvitað eður ei, einungis eina hlið
hjá höfundi, af því að listrænn smekkur hans sjálfs hneigist í þá átt! Því
ef hann kann helzt að meta efni og umræðu um siðfræði í verkunum,
þá tekur hann vart eftir þeim stöðum þar sem hrynjandi og tónfalli er
misboðið; í stað þess að sækjast eftir að bæta það upp mun hann láta sér
nægja að stunda þægilega og æ frjálslegri endursköpun. En efþannig vill til
að þýðandinn sé tónlistarmaður eða hagyrðingur, þá horfir hann framhjá
rökfærslu verksins til þess að tónfallið fái að njóta sín; því meir sem hann
flækist inn í þessa einhliða iðju, því minna mun honum sjálfum finnast
til verksins koma, og heildarsamanburður við frumtextann mun leiða í
ljós að hann hafi óvart ratað inn í lítilfjörlega þýðingaraðferð skólapiltsins,
þar sem heildin hverfur í smáatriðunum. Því ef eitthvað sem í einu máli
hljómar einfalt og náttúrulegt er yfirfært á annað af of mikilli tryggð við
tónfall og hrynjandi, þá er hætta á að orðalagið verði þunglamalegt og
klunnalegt og að áhrifin í heild verði allt önnur.
Enn aðrir erfiðleikar koma fram þegar þýðandinn fer að velta fyrir sér
sambandi sínu við málið sem hann skrifar á og sambandi þýðingarinnar við
önnur verk sín. Að hinum dásamlegu meisturum undanskildum, þeim er
margar tungur eru jafnar, eða numin tunga jafnvel móðurmálinu eðlilegri
(en fyrir þá er, eins og fram kom, allsendis ókleift að þýða), þá má ætla að
annað tungumál verði öllum öðrum mönnum að einhverju leyti framandi,
sama hversu reiprennandi þeir lesi það. Hvernig á þýðandinn að fara að
því að koma einmitt þessum framandlega keim til lesenda sinna, þegar
hann leggur fyrir þá þýðing á móðurmáli þeirra? Vel má segja að þessi
gáta hafi verið ráðin fyrir löngu, og ef till vill einkum hjá oss Þjóðverjum
oftar en ekki með prýði; því þeim mun nær sem þýðingin fylgir orðalagi
frumtextans þeim mun framandlegri mun hún koma lesendum íyrir sjónir.
Svo má vel vera og það er almennt séð lítil fyrirhöfn að brosa að þessari
aðferð. Og þó, ef manni finnst á stundum hætta á að þessi kátína sé of
auðkeypt og að það snilldarlega sé látið út með sama baðvatni og verstu
skólaambögurnar, þá verður maður að viðurkenna að tiltekin afstaða til
tungumálsins er ófrávíkjanlegt skilyrði þessarar aðferðar; afstaða sem
vissulega forðast hið hversdagslega en sem ber þess einnig merki að hafa
ekki vaxið að öllu leyti frjálslega, heldur hafi hún sveigzt til annarlegrar
líkingar; í því er ef til vill fólgin stærsta þrautin sem þýðanda vorum ber
að yfirvinna: að geta gjört þetta af snilld og í hófi, án þess að hann sjálfur
eða móðurmálið fái að gjalda. Þetta virðist vera ein sú mesta niðurlæging
sem fær rithöfundur getur ratað í. Hver vildi eigi að móðurmál sitt fái að
á- djS/s/ydjá — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
17