Jón á Bægisá - 01.12.2010, Síða 25

Um hinar mumunandi þýiíingaraðferðir
annan sagt nákvæmlega hvernig sá hefði orðað á ítölsku það sem hann lauk
við að segja á frönsku. En nú eru þessar tilteknu samræður ekki beinlínis
þeirrar tegundar sem sprettur upp úr dýpri rót sérstakrar tungu, heldur
eru þær eins og bleikjurt sem laginn maður getur látið vaxa án nokkurr-
ar moldar á hvítum dúk. Þessar samræður eru hvorki hin heilaga alvara
tungunnar né fagur, hárnákvæmur leikur hennar; heldur, af því að þjóðir
blandast á vorum dögum meir en áður þekktist, þá er alls staðar markaður,
og þetta eru markaðssamræðurnar, þær mega svo heita stjórnmálalegar eða
bókmenntalegar, eða félagslegar, og þær tilheyra reyndar ekki sviði þýð-
ingar, heldur frekar því sem tengist túlkun.
Ef nú, eins og stundum gjörist, einhverju af þessu tagi er hrúgað sam-
an og fest á blað, þá má slíkt rit - þ.e.a.s. léttmeti sem hefir ánægjulegt
yfirbragð en sem hvergi ætlar sér að afhjúpa dýpi tilverunnar eða varð-
veita einkenni þjóðarinnar - verða þýtt eftir þessari reglu, en eingöngu
rit af þessari tegund, því þau hefði alveg eins vel getað verið samin á öðru
tungumáli. En víðar má þessi regla eigi gilda, nema ef til vill í inngöng-
um og formálum dýpri og fyrirferðarmeiri verka, því þeir eru oft haldnir
í léttum anda félagslífsins. Því meir nefnilega sem hugmyndir tiltekins
verks og venzl þeirra tengjast sérstæðri menningu þjóðar, eða jafnvel þar
að auki löngu liðinni menningu, því minna vægi hefir þessi regla. Oss
ber því að hafa í huga, að þó að rétt sé að mörgu leyti að ekki nema með
víðtækri tungumálakunnáttu verði maðurinn í vissum skilningi mennt-
aður, þá mun heimsmenningin eða heimsborgarinn eigi þykja sannur ef
hann ýtir ættjarðarástinni til hliðar þegar á reynir; og þannig er einnig í
sambandi við tungumál að sú ást er ekki sú rétta sannrar menntunar, ef
hún gjörir öðrum tungum jafnhátt undir höfði og móðurmálinu, og hirðir
lítt um hvaða mál (gamalt eða nýtt) verði notað fyrir lifandi og þroskandi
orðræðu. Einu landi verður maðurinn þegar allt kemur til alls að telja sig
tilheyra, og eins einni tungu, eða ellegar eiga á hættu að svífa festulaus í
dauflegri miðjunni. Það er sæmilegt að meðal vor sé enn skrifað á latínu á
vegum hins opinbera, til þess að minna oss á að hún var vorum undanför-
um vísindatunga og heilagt mál og það er einnig lofsvert að hún sé stunduð
á sviði samevrópskra vísinda til að auðvelda samskiptin; en einnig í þessu
síðasta tilfelli mun það aðeins heppnast í þeim mæli sem viðfangsefnið er
hlutlægt og persónuleg viðhorf og venzl þeim mun minni. Hið sama gildir
um rómönsku málin. Hver og einn sem af nauðsyn eður á vegum emb-
ættis síns skrifar eitthvert þessara mála, honum er samt sem áður ljóst að
kveikjan að hugsunum hans er þýzk, og að hann hefst handa að þýða þær
þegar á þessu frumstigi; einnig mun sá sem vísinda sinna vegna skrifar eitt
þeirra finna það átakalítið og án hulinnar þýðingar, því hann er algjörlega
á valdi hins hlutlæga viðfangsefnis.
á- Jföay/há' — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki. 23