Jón á Bægisá - 01.12.2010, Page 33

Inngangur að málfrœði kastilískrar tungu
þjóð, fjarlægðust þeir smám saman tungumál sitt sem þeir höfðu, að ég tel,
tekið upp frá Kaldeum, Egyptum og því tungumáli sem þeir notuðu til
að eiga samskipti sín á milli þar eð þeir aðhylltust aðra trú en barbarar, en
þeir bjuggu í landi þeirra. Þannig tók hebresk tunga að blómstra á tímum
Móse, þess er eftir að hafa numið heimspeki og fræði hinna vitru Egypta,
og hafa orðið þess verðugur að tala við guð og tjá sig um þjóð sína, var sá
fyrsti er dirfðist að rita hina fornu sögu þjóðar sinnar og varð það upphafið
að hinni hebresku tungu. Enginn vafi leikur á að sú tunga varð aldrei eins
hátt metin og á tímum Salómons, þess er sagður er friðsamur, því að á hans
tímum ríkti friður í konungsveldinu og slíkt elur af sér góða og sanna list.
Grísk tunga átti einnig sína bernsku og jukust áhrif hennar rétt fyrir
Trójustríðið, á þeim tíma er tónlist og ljóðlist Orfeifs, Línusar, Musajós og
Amfíósar auk Hómers og Odysseifs, eftir fall Tróju, var í miklum blóma. Og
þannig dafnaði þessi tunga allt fram að einveldi Alexanders og þess tíma er
fjöldinn allur af skáldum, mælskulistarmönnum og heimspekingum færðu
ekki aðeins tungumálið til vegs og virðingar, heldur einnig alla aðra list og
önnur vísindi. Seinna, eftir að ríki og lýðveldi Grikklands tóku að liðast
í sundur og Rómverjar urðu herrar þeirra, fór grísk tunga á sama tíma að
lúta í lægra haldi fyrir auknum styrk þeirrar latnesku. Um latínuna má
meðal annars segja að hún átti bernsku sína í fæðingu og byggingu Rómar
og blómaskeið hennar hófst fimm hundruð árum eftir að Róm var byggð,
á tímum Livíusar Andrónikusar þess er fyrst birti verk sitt á latínu. Þannig
óx henni ásmegin allt fram að einveldi1 Sesars, en eins og postulinn mælir
þá kom sá tími er guð sendi son sinn eingetinn og frelsari heimsins fæddist.
I þessum friði, er spámenn höfðu talað um og rættist með Salomón, sungu
englar við fæðingu frelsarans: „Dýrð sé guði í upphæðum og friður á jörðu
með þeim mönnum er hann hefur velþóknun á.“ Þá voru uppi mörg skáld
og mælskulistarmenn sem færðu okkur2 mætustu verk latneskrar tungu:
Túllíus, Sesar, Lúkretíus, Virgill, Hóratíus, Ovidíus, Livíus og allir aðrir
þeir er á eftir komu allt fram að tímum Antóníusar Píusar.
A þeim tíma er Rómaveldi tók að hnigna, fór einnig að draga úr
mætti latínunnar þar til hún tók á sig þá mynd sem við fengum í arfleifð
frá forfeðrum3 okkar, sem í samanburði við latínu þess tíma á lítið meira
sameiginlegt með henni en hinni arabísku tungu. Það sem við höfum sagt
um hebreska, gríska og latneska tungu má einnig segja um þá kastilísku:
1 Hér kæmi einnig til greina að nota orðið „keisaraveldi“ þar sem í frumtextanum notar
Nebrija orðið „monarquía" sem getur hvort tveggja þýtt „keisaraveldi" eða „einveldi".
2 Hér talar hann um „nuestros tiempos" sem þýðir í raun „okkar tímar“, en mér finnst það
ekki fara nógu vel á íslensku.
3 Hérna er þetta þýðing á orðinu „padres“ sem getur bæði þýtt „foreldrar" og „forfeður".
Hér er betur við hæfi að tala um forfeður.
(I ,j9rry/-já — Ég kann að þýða; það kunnið þið ekki.
3i