Skírnir - 01.04.2013, Page 16

14
VILHJÁLMUR ÁRNASON
SKÍRNIR
Alþingis eru færð rök fyrir því að þessir helstu innviðir lýðræðis-
samfélagsins hafi reynst veikburða. Eg mun nú draga saman stutt-
lega helstu rökin sem vinnuhópur um siðferði færði fyrir niður-
stöðum sínum í þessa veru.
Eftirlitsstofnanir
Eftirlitsstofnanir gegna mikilvægu hlutverki í lýðræðisríki þar sem
þeim ber að sjá til þess að bæði stjórnvöld og einkafyrirtæki vinni í
samræmi við lög og reglur sem ætlað er að endurspegla almanna-
viljann og vernda almannaheill. I því samhengi sem hér um ræðir, þá
gegna Fjármálaeftirlitið og Seðlabankinn hvor með sínum hætti
lykilhlutverki í eftirliti með fjármálafyrirtækjum. Það er megin-
niðurstaða í skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis að báðar þessar
stofnanir hafi brugðist þessum hlutverkum sínum í aðdraganda
bankahrunsins. Segja má að kjarninn í umfjöllun vinnuhópsins um
siðferði og starfshætti varði skort á sjálfstæði sem birtist í gagnrýni-
verðum viðhorfum og starfsháttum sem drógu úr viðnámsþrótti
eftirlitsstofnananna bæði gagnvart fjármálafyrirtækjunum og stjórn-
völdum.
Þar sem þessar niðurstöður liggja fyrir er ekki ástæða til að fjöl-
yrða um þetta, en þó er gagnlegt að rifja hér upp nokkur megin-
atriði. Fjármálaeftirlitið var gagnrýnt fyrir að vinna eftir því viðhorfi
að FME og fjármálafyrirtækin ættu sameiginlegra hagsmuna að
gæta og þyrftu því að standa saman (Vinnuhópur 2010: 120). Slík
traustsyfirlýsing væri ef til vill skiljanleg þar sem komin væri reynsla
af trúverðugum fjármálafyrirtækjum með öflugu innra eftirliti og
ábyrgri fyrirtækjamenningu. En því var sannarlega ekki að heilsa
hérlendis; þvert á móti voru margvíslegar vísbendingar um hið
gagnstæða. Fjármálafyrirtækin fengu stóraukið frelsi til að auka
umsvif sín en sáralítið var hugað að forsendum þess að þetta
svigrúm yrði nýtt á ábyrgan hátt. Til dæmis brugðust ýmsar fag-
stéttir sem unnu innan bankanna og öðrum, einkum regluvörðum,
var gert mjög erfitt fyrir í starfi. Fólk úr þeirra röðum kvartaði yfir
því að hafa ekki notið stuðnings FME í störfum sínum (Vinnuhópur
2010: 54).