Skírnir - 01.04.2013, Side 17

SKÍRNIR
VALDIÐ FÆRT TIL FÓLKSINS?
15
Það var þó hluti af hugmyndafræðinni sem unnið var eftir að
efla sjálfseftirlit innan fjármálafyrirtækjanna þannig að frelsi þeirra
og ábyrgð héldust í hendur. Um þetta má lesa í tillögum Viðskipta-
ráðs frá 2007:
Aukið svigrúm fyrir viðskiptalífið til að setja sér sjálft reglur er framfara-
skref sem Viðskiptaráð myndi vilja sjá stigið. Hingað til hefur aukið frelsi
til sjálfsprottinna reglna á fjármagnsmarkaði gefið afar góða raun og því er
ekkert að vandbúnaði [svo] að halda áfram á þeirri braut. Því væri mun
skynsamlegra að láta markaðsaðilum eftir að setja sér reglur og framfylgja
þeim en að treysta á opinbera reglusetningu sem fylgir íþyngjandi og
kostnaðarsamt eftirlit. I þessu samhengi er vert að benda á mikilvægi þess
að skilvirkni ýmissa þjónustustofnana hins opinbera, s.s. Fjármálaeftirlits-
ins og Samkeppniseftirlitsins, verði aukin til muna. (Finnur Oddsson,
Frosti Ólafsson og Haraldur I. Birgisson 2007: 186-187)
Hugmyndin að auka skilvirkni þjónustustofnana hins opinbera, eins
og það er orðað, felur í sér að draga úr „íþyngjandi og kostnaðarsömu
eftirliti“ þessara stofnana með fjármálafyrirtækjunum sem yrði treyst
til að ráða sér sjálf. Hvatning þáverandi forstjóra FME um samstöðu
með fjármálafyrirtækjunum eru í anda þessarar hugmyndafræði.
Á hitt ber jafnframt að líta að FME var vanbúið til að veita fjár-
málafyrirtækjunum öflugt aðhald. Rannsóknarnefnd Alþingis
gagnrýnir ýmislegt í verklagi stofnunarinnar sem kom í veg fyrir að
hún gæti fylgst nægilega vel með stöðu bankanna. Fyrir vikið var
gagnsæi minna en ella og stjórnvöld voru ekki nægilega vel upplýst
um stöðu mála. Stofnunin er líka gagnrýnd fyrir slælega eftirfylgni
og fyrir að beita ekki fyllilega þeim lagaheimildum sem hún hafði
yfir að ráða (Vinnuhópur 2010: 121). Sumpart átti þetta rætur í
þröngri sýn á lögin sem leiddi til þess að eftirlitshlutverkið var
túlkað of þröngt og fjármálafyrirtækjunum í hag á kostnað al-
mennings (Vinnuhópur 2010: 125).5
Sambærileg gagnrýni kom fram á vinnubrögð Seðlabankans. Þau
drógu þó einnig dám af því að formaður stjórnar Seðlabankans hafði
5 Þetta tengist því sem vinnuhópur um siðferði kallar „lagahyggju“. Hér er ekki
ráðrúm til að ræða þetta umdeilda fyrirbæri, en lesendum er bent á grein Oddnýjar
Mjallar Arnardóttur (2012).