Skírnir - 01.04.2013, Side 21

SKÍRNIR
VALDIÐ FÆRT TIL FÓLKSINS?
19
fjárfestingar stórra valdablokka í atvinnu- og fjármálalífi hafi nú verulega
meiri áhrif en áður á afkomu og þróun þjóðarbúsins. Lagt verði mat á fram-
hald þessarar þróunar fyrir efnahags- og atvinnulíf og með tilliti til eigna-
og tekjutilfærslna í þjóðfélaginu. (Vinnuhópur 2010: 183)
Samkvæmt tillögunni átti ekki einungis að skoða hvernig þrískipt-
ing ríkisvaldsins birtist í framkvæmd heldur einnig vald fjölmiðla
og áhrif þeirra.
Fjölmiðlar
í sérstakri könnun sem gerð var fyrir vinnuhóp um siðferði á um-
fjöllun fjölmiðla um bankana í aðdraganda bankahrunsins kom fram
að fjölmiðlar hefðu „rammað inn umræðu um fjármálalíf á for-
sendum fjármálafyrirtækja og fjárfesta fremur en almennings"
(Friðrik Þór Guðmundsson, Kjartan Ólafsson, Valgerður Jóhanns-
dóttir, Þorbjörn Broddason 2010: 265). Þessi niðurstaða kom ekki
á óvart, m.a. vegna þess að flestir íslenskir fjölmiðlar voru í eigu
stærstu viðskiptablokkanna. Skýrslur fjölmiðlamanna fyrir rann-
sóknarnefnd Alþingis gáfu þó ekki til kynna að eigendur hafi haft
bein afskipti af umfjöllun um fjármálamarkaðinn þótt þess væru
einhver dæmi. Hitt var mun meira áberandi að fjölmiðlafólk
ástundaði sjálfsritskoðun sem kom í veg fyrir eða dró úr gagnrýn-
inni umfjöllun. Fyrir þessu eru einkum nefndar tvær ástæður. I
fyrra lagi sú að í fámennu landi þar sem fáir fjölmiðlar eru í eigu
fárra veigri fjölmiðlafólk sér við því að lenda í ónáð hjá þeim sem
hafa tögl og hagldir. Eftirfarandi ummæli ritstjóra sýna þetta vel:
Það voru hérna nokkrar blokkir sem réðu öllu og ef menn vildu vinna við
tilteknar atvinnugreinar þá voru ekki margir kostir. Ef menn komu sér út
úr húsi hjá einum eða tveimur mönnum jafnvel þá voru bara hreinlega ekki
atvinnumöguleikar. Ég held að það sé að minnsta kosti partur af skýring-
unni, að fólk var hrætt um sína lífsafkomu hreinlega. (Vinnuhópur 2010:
206)
í öðru lagi var sú ástæða nefnd fyrir lofsamlegri umfjöllun íslenskra
fjölmiðla um „íslenska efnahagsundrið" að sumir þeirra sem höfðu
það meginhlutverk að fjalla um fjármál og viðskipti hefðu myndað