Skírnir - 01.04.2013, Side 45

SKÍRNIR
VALDIÐ FÆRT TIL FÓLKSINS?
43
umfjöllun minni í tvo meginþætti; í fyrra lagi eru hugleiðingar um
hvernig styrkja megi fulltrúastjórnmálin og stjórnsýsluna; í síðara
lagi velti ég vöngum yfir því hvernig efla megi hinn opinbera vett-
vang upplýstrar umræðu og skoðanamyndunar.
Stjórnkerfi og stjórnsidir
Skipta má viðleitni til þess að styrkja fulltrúalýðræðið í ytri og innri
þætti. Hinir ytri þættir varða stjórnkerfið, skiptingu milli löggjaf-
arvalds, framkvæmdarvalds og dómsvalds og eftirlit með þeim.
Hinir innri þættir lúta að stjórnmálamenningunni, samskiptum
innan þingsins sem og stjórnmálamanna við almenning. I kjölfar
hrunsins hefur verið unnið að ýmsum verkefnum og tillögum sem
gætu styrkt bæði ytri og innri þætti fulltrúalýðræðisins.
Ef litið er fyrst á tilraunir til að styrkja hina ytri þætti þá hafa
bæði löggjafarþingið, framkvæmdarvaldið og stjórnlagaráð unnið
að tillögum í þessa veru. Alþingi lét vinna skýrslu um eftirlitshlut-
verk þingsins með framkvæmdarvaldinu þar sem fram komu m.a. at-
hyglisverðar tillögur um að styrkja stöðu minnihlutans á þingi, að
upplýsinga- og sannleiksskylda sem og samráð ráðherra við þingið
verði lögfest og lög sett um rannsóknarnefndir á vegum þingsins
(Eftirlit Alþingis með framkvæmdarvaldinu 2009). Starfshópur for-
sætisráðuneytisins, sem skipaður var til bregðast við skýrslu rann-
sóknarnefndar Alþingis, lagði fram tillögur sem beindust einkum
að því að styrkja faglegan grundvöll stjórnsýslunnar, svo sem með
því að fækka ráðuneytum, stemma stigu við pólitískum ráðningum
og bæta vinnubrögð stjórnvalda. Eitt meginmarkmið þessa er að hið
pólitíska vald búi við aukið aðhald innan úr stjórnsýslunni (Við-
brögð stjórnsýslunnar við skýrslu rannsóknarnefndar Alþingis 2010).
Loks hefur stjórnlagaráð sett fram tillögur sem er ætlað að efla full-
trúalýðræðið, svo sem með því að aðskilja skýrar löggjafarvald og
framkvæmdarvald. I frumvarpi ráðsins er t.d. lagt til að ráðherrar sitji
ekki á þingi og ýmis ákvæði miða að því að styrkja eftirlitshlutverk
þingsins gagnvart framkvæmdarvaldinu.
Allir þessir aðilar telja brýnt að styrkja eftirlitsstofnanir á borð
við Umboðsmann Alþingis og Ríkisendurskoðun sem er ætlað að