Skírnir - 01.04.2013, Page 51

SKÍRNIR
VALDIÐ FÆRT TIL FÓLKSINS?
49
líka árvökulla borgara sem veita fulltrúum sínum gagnrýnið aðhald
með fulltingi fjölmiðla og markvissri upplýsingagjöf úr stjórn-
sýslunni (Haukur Arnþórsson og Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir 2010).
Eins og vikið var að hér að ofan, hafa víða um heim verið gerðar
tilraunir með skipulega rökræðufundi þar sem fulltrúar almennings
ræða tiltekin viðfangsefni stjórnmálanna á grundvelli bestu fáanlegu
upplýsinga. Island gæti verið kjörinn vettvangur fyrir slíka borg-
arafundi þar sem tiltölulega auðvelt væri að móta úrtak sem endur-
speglar samsetningu þjóðarinnar. I fámennu og gagnsæju samfélagi
er líka hægt að skapa góð skilyrði til að koma niðurstöðum slíkra
borgarafunda bæði til stjórnmálamanna og almennings og vekja
umræður um þær. Með þátttöku í slíkum fundum fá borgararnir
jafnframt verðmæta þjálfun í málefnalegri umræðu sem gerir þá fær-
ari um að meta störf kjörinna fulltrúa með gagnrýnum hætti. Þetta
fyrirkomulag stuðlar því að réttnefndri lýðræðislegri borgara-
virkni.19,[Meginmarkmiðið frá sjónarhóli rökræðulýðræðis er að
styrkja bæði fulltrúalýðræðið og hinn óformlega opinbera vettvang
þar sem almenningur myndar sér skoðanir og skiptist á skoðunum
um sameiginleg hagsmunamál J
Síðast en ekki síst er afar brýnt að rannsaka þróun valds og
lýðræðis á Islandi, margháttað samspil viðskiptalífs, stjórnmála og
annarra sviða samfélagsins, svo sem fjölmiðla. Einnig þarf að rann-
saka íslenskar lýðræðishugmyndir, ríkjandi skilning á því hvað
lýðræði er og þær starfsvenjur og lýðræðislegu gildi sem hér hafa
verið haldin í heiðri.20 Slíkar rannsóknir gætu skapað upplýstar for-
sendur fyrir því verkefni að treysta lýðræðislega innviði samfélags-
ins og veita viðnám þeim margvíslegu öflum sem stöðugt leitast við
að grafa undan þeim. Meðal þeirra eru öfl sem koma fram í nafni
19 Tilraunir í þessa veru hafa beinst mjög að stefnumótun varðandi vísindi og heil-
brigðismál, sbr. til dæmis Hagendijk og Irwin 2006: 167-184 og Vilhjálm Árna-
son 2012.
20 Verkefnið „How Does Democracy Work in Iceland? Practices, Norms and
Understanding“ fékk nýlega þriggja ára styrk frá Rannís. Rannsóknin er þver-
fagleg: heimspekileg greining á lýðræðishugmyndum, sagnfræðileg greining á
þróun íslensks lýðræðis, stjórnmálafræðileg greining á íslenskri stjórnsýslu og
stjórnkerfi, greining á lýðræðislegu hlutverki íslenskra fjölmiðla og greining á
lýðræðismenntun borgaranna í fortíð, nútíð og framtíð.