Skírnir - 01.04.2013, Page 69

SKÍRNIR SKYNSEMI EÐA RÖKLEIKNI 67
leik. Stundum má einmitt nota tilfinningar til að hjálpa fólki að skilja
hluti betur (Hundleby 2010: 282).
Hugsum okkur að við séum að reyna að ræða málin við þrasar-
ann sem vildi láta senda gamla fólkið í sláturhús. Hann sýnir okkur
haganlega gerðar töflur yfir það hvað aldraðir séu til mikillar
óþurftar fyrir samfélagið og hvað hagtölur litu nú miklu betur út ef
við þyrftum ekki að vera að dragast með þessa gamlingja. Viðmæl-
andi þrasarans brygði þá kannski á það ráð að spyrja: „Átt þú
ömmu eða afa? Eru þau gömul? Myndirðu láta senda þau í slátur-
hús eða kannski sjá um aftökuna sjálfur?" Þarna er verið að skír-
skota til tilfinninga viðmælandans en sú skírskotun virðist vera
fyllilega réttmæt. Henni er ætlað að minna á að það er ýmislegt fleira
en hagtölur sem skiptir máli, að við séum manneskjur með tilfinn-
ingar og siðferðiskennd og að til þess beri að líta og að umræðuefnið
sé eitthvað sem varðar líf raunverulegs fólks en snúist ekki bara um
einhverjar tölur í töflu.
Það er nefnilega ekki svo að skynsamlegast sé alltaf að líta fram
hjá því að manneskjur séu tilfinningaverur, og það vitum við von-
andi öll. Við notum oft tilfinningar okkar sem mælikvarða á hlut-
ina, ekki síst í siðferðilegum efnum, og út frá þeim má svo kannski
hugleiða hvort um réttmæta tilfinningu sé að ræða og hvers vegna.
Það kemur líka fyrir að við nánari umhugsun komumst við að því
að tilfinningin sé ástæðulaus eða óréttmæt og að ekki sé rétt að
byggja á henni við stefnumótun eða ákvarðanatöku. Hugmyndin
um að senda ömmu sína í sláturhús vekur okkur viðbjóð og við
getum þá hugleitt hvers vegna það er. Ég geri hér ráð fyrir að fram-
haldið yrði að við héldum okkur áfram við þá skoðun að slíkt væri
óréttlætanleg hegðun og að við reyndum að sníða samfélagið eftir
því. Hugmyndin um tvo karlmenn í ástaratlotum hefur stundum
vakið með fólki viðbjóð en við nánari umhugsun hefur engin inn-
istæða fundist fyrir viðbjóðnum og þar með er ekki rétt að taka mið
af honum í gerð samfélagsins. Það að viðbjóðurinn í síðarnefnda til-
vikinu hafi ekki átt rétt á sér þýðir þó ekki að viðbjóður geti ekki
þjónað tilgangi sem mælistika eða að aldrei megi skírskota til hans,
svo lengi sem þess er gætt að byggja ekki á viðbjóðnum einum
saman umhugsunarlaust.