Skírnir - 01.04.2013, Side 71

SKÍRNIR
SKYNSEMI EÐA ROKLEIKNI
69
hefur að segja um það og oft hefur hann einmitt varið miklum tíma
í að kynna sér málið og velta því fyrir sér. Tilfinningaleysi hins aðil-
ans getur verið stuðandi og gert rökræður enn erfiðari. Hér er rétt
að benda á að fólk sem á í réttindabaráttu af einni eða annarri ástæðu
þarf oft að búa við þöggun, að vera ekki talið fyllilega marktækt.
Þau skilaboð að ekki sé að marka málflutning þess af því að hann sé
ekki nógu kaldur og tilfinningalaus auka enn frekar á þöggunina.6
Brýnustu skilaboðin hér eru kannski þessi: Það hve fær viðkom-
andi er í því að setja fram „kalt mat“ á tilteknu málefni er afar ófull-
kominn mælikvarði á það hve mikið vit eða skilning hann hefur á
því.
Gagnrýnin hugsun og þekking
Með þeirri tilhneigingu sem greina má í kennslu í gagnrýninni hugsun til að
draga rökfærslur út úr samhengi sínu er litið framhjá þeim aðferðum sem
háþróaðir hugsuðir nota til að meta rök. Að auki getur hunsun sögunnar
leitt til þess að ákveðin rök og innsýn séu ekki metin að verðleikum. Þeir
sem ekki þekkja samhengið sem kenningar Newtons, Darwins og Descar-
tes voru settar fram í munu líkast til ekki kunna að meta dýptina í þeirri
innsýn sem greina má í rökum þeirra. (Battersby og Bailin 2011: 245)
Nauðsyn þess að setja rökfærslur í samhengi við sögu viðkomandi
umræðu er nokkuð sem Mark Battersby og Sharon Bailin segja að
gildi hvort sem um er að ræða heimspeki, vísindi eða pólitísk stefnu-
mál. Ef reynt er að leggja mat á rökfærsluna óháð sögunni sem
liggur að baki viðkomandi umræðu og samhenginu sem viðkom-
andi rök falla inn í þá vantar eitthvað mikilvægt. En þetta er ekki það
eina sem Battersby og Bailin segja nauðsynlegt að fella inn í gagn-
6 Margir kannast sjálfsagt við hve óþægilegt það er að vera sagt að „róa sig niður“
þegar þeir hafa verið að reyna að tjá sig um eitthvað sem skiptir þá máli, eða að fá
að heyra að umræðuefnið sé eitthvað sem „skipti engu máli“ einmitt þegar þeir hafa
verið að reyna að útskýra að það sé eitthvað sem skipti máli. Skilaboðum í þessum
anda er oft komið á framfæri með óbeinum hætti án þess að þau séu bókstaflega
orðuð og þau eru mjög árangursrík leið til að draga úr fólki við að koma því á
framfæri sem því liggur á hjarta.