Skírnir - 01.04.2013, Page 73

SKÍRNIR
SKYNSEMI EÐA ROKLEIKNI
71
Flest þekkjum við það líka hve þreytandi og gagnslaus umræða
verður þegar þekking á viðfangsefninu er vanmetin. Þetta blasir við
okkur þegar viðfangsefnið er eitthvað sem við sjálf þekkjum vel og
ég ætla að fjalla um dæmi af mínum heimavelli. I raun væri hægt að
nota ýmiss konar dæmi til að benda á hið sama.
Nýlega hafa heyrst yfirlýsingar frá vísindamönnum um merk-
ingarleysi tiltekinna viðfangsefna heimspekinnar og jafnvel dánar-
tilkynningar um heimspekina sjálfa. Þannig hafa ýmsir vísindamenn
sem fengist hafa við starfsemi mannshugarins til dæmis haldið því
fram að hugmynd heimspekinnar um frjálsan vilja sé merkingarlaus
eða tálsýn og sumir eðlisfræðingar sagt að eðlisvísindi standi heim-
spekinni framar þegar kemur að því að grennslast fyrir um for-
sendur og eðli heimsins. Dæmi um þetta má finna hjá eðlisfræð-
ingunum Stephen Hawking og Leonard Mlodinow:
[...] I veröld sem skiptist á að vera mild og grimm hefur fólk
spurt sig ótal spurninga, horfandi á óravíddir himingeimsins:
Hvernig getum við skilið veröldina í kringum okkur? Hvernig
hagar alheimurinn sér? Hvert er eðli raunveruleikans? Hvaðan
kemur þetta allt? Þarfnaðist alheimurinn skapara? Flest okkar verja
ekki miklum tíma í áhyggjur af þessum spurningum, en næstum allir
velta þeim stundum fyrir sér.
Samkvæmt hefð heyra þessar spurningar undir heimspeki, en
heimspekin er dauð. Hún hefur ekki haldið í við þróun nútímavís-
inda, einkum eðlisfræðinnar. Raunvísindamenn eru orðnir kyndil-
berar uppgötvana í þekkingarleit okkar. (Hawking og Mlodinow
2011: 13)
(2010). Kwak (2010: 463) bendir á að nemendur sem eru góðir í því sem skilgreint
er sem gagnrýnin hugsun í skólakerfinu geti samt sem áður verið veikir á svellinu
þegar kemur að því að íhuga eigin skoðanir og langanir, og Alston (2001: 31-34)
fjallar um það hvernig ungar konur sem geta greint og gagnrýnt kvenímyndir
þegar þær birtast í bókum og kvikmyndum verða oft með öllu gagnrýnislausar á
áhrif sömu ímynda í einkalífi sínu. Alston (2001: 38) talar einnig um að gagnrýninn
hugsuður þurfi að vera næmur á mismunandi afbrigði mannlegra samskipta, tjá-
skipta og hafa skilning á mannlegum vandamálum. Einnig þurfi hann að geta tengt
færni í rökfræði og ræðumennsku við eigin baráttu við sjálfsmynd og samfélags-
hlutverk sem og hugmyndafræði í samfélaginu, sem er hluti af daglegri reynslu
margra allt frá barnæsku.