Skírnir - 01.04.2013, Síða 86

84
ERLA HULDA HALLDÓRSDÓTTIR
SKÍRNIR
ræða um einstaklinginn, hina persónulegu ævisögulegu frásögn, sem
það sem gefur sögunni líf og lit (og hef oftar en einu sinni rætt um
þá einstaklinga sem ég hef fengist við á þennan hátt) þá tel ég jafn-
framt að í þessu felist ákveðin mótsögn. Ef virði einstaklingsins felst
í því hve mikið og vel er hægt að tengja hann hinni stórsögulegu
frásögn þjóðarsagna eða á alþjóðlega vísu, eða því hve vel tekst að
gera hann að samnefnara annarra einstaklinga, skiptir einstakling-
urinn og lífshlaup hans harla litlu máli í sjálfum sér.6 Hér verður
því haldið fram að þessi krafa sé einkum og sér í lagi gerð til ævisagna
kvenna.
Áður en lengra er haldið er rétt að taka fram að í þessari grein er
hugtakið ævisaga notað yfir fræðilega unnin verk um líf látins fólks.
Með öðrum orðum fræðileg ævisaga sem hvílir á umfangsmikilli
rannsóknarvinnu og kenningarlegum grundvelli. Það hefur að mínu
mati staðið umræðu um fræðilegar ævisögur fyrir þrifum hér á landi
hve lítið er hirt um að greina þær frá öðrum formum af æviskrifum
(e. life writing) en þá á ég t.d. við sjálfsævisögur, endurminninga-
bækur og viðtalsbækur. Þannig er hugtakið ævisaga gjarnan notað
sem regnhlífarheiti yfir öll þau skrif sem fremur ætti að kalla ævi-
skrif.7 Með þessu er ekki gert lítið úr þeirri rannsóknarvinnu sem
margir skrásetjarar endurminninga- eða viðtalsbóka leggja í verk
6 Sigrún Pálsdóttir sagnfræðingur tekst öðrum þræði á við þetta efni í nýrri grein í
tímaritinu Sögu þar sem hún ræðir þær hugmyndir sem lágu að baki rannsókn
hennar og framsetningu á ævi Þóru Pétursdóttur í ævisögunni Þóra biskups sem
kom út árið 2010 (Sigrún Pálsdóttir 2012).
7 Sigurður Gylfi Magnússon hefur flokkað og greint mismunandi sjálfsævisöguleg
skrif í bókum sínum Sjálfssögur og Fortíðardraumar og í síðarnefndu bókinni er
sérstakur kafli um fræðilegar ævisögur og helstu einkenni þeirra o.fl., bls. 95-129.
Með hugtakinu æviskrif vísa ég til enska hugtaksins life-writing sem Gunnþór-
unn Guðmundsdóttir (2008) bókmenntafræðingur hefur þýtt sem æviskrif og
hentar mínum skilningi betur en sjálfsbókmenntir, en þannig þýðir Sigurður Gylfi
Magnússon (2005: 345) það. Barbara Caine ræðir um þetta hugtak í bók sinni
Biography and History og segir að mörgum þyki það henta betur en ævisögu-
hugtakið einmitt af því það nái yfir svo mörg form. Hún skrifar: „...æviskrif er vítt
svið (e. category) sem nær yfir margs konar skrif sem skrá eða lýsa lífi einstaklings
og felur ekki aðeins í sér dagbækur, minningar, bréf, sjálfsævisögur og ævisögu
heldur einnig ferðadagbækur og raunar hvers konar form ritunar sem fæst við
mótun sjálfsins" (Caine 2010: 69).