Skírnir - 01.04.2013, Qupperneq 101

SKÍRNIR
TÁKNMYND EÐA EINSTAKLINGUR?
99
ömmu, systur og fjölda annarra sem snertu líf hennar, rit um sögu
Islands og síðast en ekki síst fræðilegt efni um ævisagnaritun hef ég
reynt að gera mér í hugarlund hvers konar frásögn henti lífi Sigríðar.
Með því á ég ekki aðeins við fyrstu eða þriðju persónu frásögn
heldur þá frásagnarhefð, þann ramma, sem viðeigandi hefur þótt að
skrifa inn í.
Og þar liggur áskorunin því þrátt fyrir að í nærri hverri grein
eða bók sem ég les um ævisöguritun (einkum kvenna), sé rætt um
mikilvægi þess að rannsaka og skrifa ævir „venjulegra" kvenna í stað
frægra kvenna eða brautryðjenda virðast þær sjaldan viðfangsefni
ævisöguritara sem einstaklingar með sjálfstæða sögu, eða öllu heldur
ævi sem getur staðið fyrir sig sjálf — hefur lögmæti í sjálfu sér. Þegar
um er að ræða „venjulegar" konur virðist áherslan vera sú að þeim
sé ætlað að varpa ljósi á stærri heildir. Og jafnvel áhersla hinnar fem-
ínísku ævisögu á aðskilin svið, á þau átök sem konur upplifðu milli
einkasviðs og almannasviðs (sbr. Susan Ware hér að framan) finnst
mér truflandi af því að þótt skoða þurfi aðskilin svið í lífi Sigríðar
Pálsdóttur lifði hún sem prests- og bóndakona í íslensku samfélagi
á fyrri hluta 19. aldar í allt öðrum veruleika en þær konur sem til að
mynda vildu njóta menntunar eða komast út á almannasviðið þegar
leið á 19. öld, hvað þá þegar komið var fram á þá tuttugustu.
Verðug eða venjuleg?
Til þessa virðist þrennt hafa dugað sem réttlæting fyrir því að til-
tölulega óþekkt kona yrði viðfangsefni ævisögu eða ævisögulegrar
rannsóknar. I fyrsta lagi eru það konur sem eru skilgreindar sem
venjulegar en hafa þó unnið að kvenfrelsi, mannúðarmálum, verið
í pólitík eða eru gleymdar skáldkonur eða listakonur, svo dæmi séu
tekin. Þær hafa kannski ekki verið í fremstu víglínu en það eru samt
sem áður verk þeirra á almannasviðinu eða hálfopinbera sviðinu sem
gefa lífi þeirra merkingu og tengja þær við þá viðurkenndu sögu-
legu frásögn sem þarf til þess að lögmæta það að skrifa um líf ein-
staklings. Setja má bók Sigríðar Dúnu um Björgu C. Þorláksson í
þennan flokk. Þótt við sem höfum lagt stund á kvenna- og kynja-
sögu þekktum vel til Bjargar var hún mörgum gleymd (eða lítils