Skírnir - 01.04.2013, Page 125

SKÍRNIR ÞÓRA, KRISTINN OG KOMMÚNISMINN 123
kommúnista innanborðs, nýsköpunarstjórn Alþýðuflokks, Sjálf-
stæðisflokks og Sósíalistaflokks árið 1944.
Fundurinn sem fram fór í framkvæmdastjórn Sósíalistaflokksins
sunnudagskvöldið 6. október 1946 var átakafundur — daginn áður
hafði Alþingi samþykkt Keflavíkursamninginn í óþökk allra þing-
manna Sósíalistaflokksins, sjö þingmanna Framsóknarflokksins og
tveggja þingmanna Alþýðuflokksins. Nýsköpunarstjórnin féll í
kjölfarið. Kalda stríðið var að hefjast á Islandi og þau Þóra Vigfús-
dóttir og Kristinn E. Andrésson stóðu þar í fremstu víglínu.
Eins og dagbókin gefur til kynna, þá var sameiginleg saga þeirra
Þóru og Kristins hafin rúmum áratug áður en kalda stríðið byrjaði.
Þau hittust fyrst árið 1933 á heimili Einars Olgeirssonar á Skóla-
vörðustíg 12. Svo vel fór á með þeim að þau sátu á eintali allt
kvöldið og þegar þau loks litu upp voru þau einu gestirnir sem eftir
voru. Þau gengu í hjónaband 6. október ári síðar. Þóra var þá rétt
tæplega 37 ára og Kristinn rúmlega 33 ára. Kristinn lést 20. ágúst
1973, 72 ára að aldri, en Þóra lést sjö árum síðar, 28. maí 1980 — hún
varð 82 ára. Ég var ekki fædd þegar Kristinn lést og nýorðin sex ára
þegar Þóra kvaddi þennan heim.
Þóra var rétt að verða tvítug þegar októberbyltingin varð í Rúss-
landi árið 1917 en Kristinn var fimmtán og hálfs árs. Eftir byltingu
og borgarastríð reis nýtt ríki úr rústum keisaraveldisins, Sovétríkin,
en það ríki og sósíalisminn voru alltumlykjandi í sameiginlegu lífi
Þóru og Kristins. Þau aðhylltust hugsjónir sósíalismans, þau heim-
sóttu landið og börðust fyrir réttindum verkafólks á Islandi. Hvorki
Þóra né Kristinn lifðu hrun kommúnismans árið 1989 eða fall Sov-
étríkjanna tveimur árum seinna. Þegar múrinn hrundi var ég fimmt-
án ára unglingur og hreifst svo mjög af tilfinningaþrungnum
byltingum fólksins í Austur-Evrópu sem barðist fyrir grundvallar-
mannréttindum á borð við ferðafrelsi og tjáningarfrelsi að ég ákvað
loks að gera það að ævistarfi mínu að skilja Sovétríkin og þá sem
aðhylltust sósíalisma. Áhugi minn á Sovétríkjunum og aðdráttarafli
sósíalismans leiddi mig fyrst að Kristni og síðan að Þóru.4
4 Ég notaði heimildasafn Kristins E. Andréssonar, sem varðveitt er á handritasafni
Landsbókasafnsins, töluvert í BA-ritgerð minni í sagnfræði sem ber heitið Menn-
ingarstríð stórveldanna á Islandi 1948-1961 og var samin árið 1999.