Skírnir - 01.04.2013, Side 160

158
ÞÓRUNN ERLU VALDIMARSDÓTTIR
SKÍRNIR
Skipin enduðu í eigu Almenna verslunarfélagsins sem þá tók við
rekstrinum og hóf aðhaldsaðgerðir og kenndi landanum betur að
verka fisk. Eftir það varð fyrirtæki Innréttinganna mun minna í
sniðum.
Astœður þess að ekki gekk betur
Gamlar skýringar eru andstaða verslunarfélaganna, þjóðin hafi ekki
verið vöknuð til vitundar um framfaramál sín, fjárkláði, bruni og
móðuharðindi (Hrefna Róbertsdóttir 2001: 50-54). Betri skýring
er skortur á þéttbýli = samfélagsleg stöðnun verklega vegna ein-
angrunar = lítill íslenskur markaður og ramminn sem erlent bak-
land hagsögu og hagkerfis bjó fyrirtækinu.
Það gekk bara ansi vel að koma á ullariðnaði og brennisteins-
vinnslu og hvort tveggja gekk í hálfa öld. Lýður Björnsson (1998:16,
70,164) sýndi fram á að fyrirtækið var of stórt fyrir tiltækan markað
og möguleika á hráefnisöflun. Svo vel gekk að það framleiddi of
mikið af taui og ullarvöru, svo að birgðir hlóðust upp. Á hagfræði-
máli Gísla Gunnarssonar heitir þetta að kaupskaparstefnan hafi
sniðgengið lögmál markaðarins. Tilraun til að ná markaði erlendis
mistókst. Því var framleiðslan sniðin að smekk efnaðri manna, fram-
leitt minna og dýrara. Ef spunnið var og ofið klæði á almenning í
Reykjavík, hvað átti sveitafólkið að gera á veturna? Það hafði ekki
efni á að kaupa tilbúin föt og því hentaði best að halda áfram að
spinna á fornaldarlega snældu og vefa sér föt á forneskjulegan kljá-
steinavefstól. Ibúar á Suðvesturhorninu lentu í þessu á tímabili,
seldu of mikla ull til Reykjavíkur og höfðu ekkert að gera á vetrum.
Eins og með útgerðina var ástandið fast varðandi markaði og þar
með gróða og því ekki auðvelt að hagga. Stökkið var of bratt. Hag-
rænn rammi verslunar og markaða var fastur.
Harðindi, fjárkláði, húsbruni og móða hjálpuðu ekki en breyttu
samt litlu varðandi heildarmyndina (Hrefna Róbertsdóttir 2001: 40,
192; Lýður Björnsson 1998: 75-76,117). Almenna verslunarfélagið
hagræddi og dró saman og áfram gekk rófan. Þá tók kóngsverslun
við og rak fyrirtækið í smærra sniði þar til vefsmiðjustefnu var