Skírnir - 01.04.2013, Page 173

SKÍRNIR KONUR OG VÖLD f BREIÐAFIRÐI ... 171
hennar við fæðingu Sturlu sonar þeirra árið 1199 (Sturlunga saga I
1946: 236-237).
Um 1200 ráða Þórður og Sighvatur yfir tveimur goðorðum.
Annars vegar fer Sighvatur með erfðagoðorð þeirra, en Þórður
tekur við svo kölluðu Þórsnesingagoðorði sem hafði verið í eigu
Skarðverja og Ara hins sterka. Ætt Ara er útdauð en Skarðverjar
virðast hafa kosið að lúta forystu Sturlunga rétt eins og feðganna á
Staðarhóli áður fyrr. Um þessar mundir flytur Sighvatur að
Sauðafelli frá Hjarðarholti og „gerðist mikill höfðingi ok vinsæll
við sína menn“ (Sturlunga saga I 1946: 243).
I Islendinga sögu Sturlu Þórðarsonar er uppgangi Sturlusona ít-
arlega lýst en minna fer fyrir orsakaskýringum. Hvers vegna náðu
þessir ungu menn frama í héraðinu svona fyrirhafnarlaust á meðan
faðir þeirra hafði átt í samkeppni við aðra metnargjarna goðorðs-
menn? Hvers vegna náðu erfingjar Einars Þorgilssonar ekki að
halda sínu gagnvart unglingunum Þórði og Sighvati eftir fráfall
hans? Hvers vegna kusu stórbændurnir á Skarði að lúta forystu
Þórðar Sturlusonar? Af hverju kom enginn höfðingi fram meðal af-
komenda Ara fróða á Snæfellsnesi?
Að hluta til eru einstaklingsbundnar forsendur fyrir uppgangi
Sturlunga umfram aðra höfðingja. Skarðverjar voru vanir að starfa
í skjóli annarra; þeir höfðu vægt fyrir Staðarhólsmönnum og
Þórður Sturluson virðist hafa haft þá í liði sínu tiltölulega snemma.
Eins virðist Ari sterki hafa treyst Þórði betur en frændum sínum
á Snæfellsnesi og er ekki hægt að draga í efa að Guðný hefur átt
mestan þátt í því. Eflaust hafði framgangur Hvamm-Sturlu ein-
hver áhrif á það að Þórður sonur hans þótti vænn til höfðingja
ungur að árum en móðir hans þurfti hins vegar að axla ábyrgð á því
að treysta stöðu hans. Hnignandi veldi Einars Þorgilssonar hefur
líklega valdið nokkru um það að systursynir hans sóttust ekki eftir
forystu í héraðinu. Upp frá þessu eru þeir í skjóli Sturlunga líkt
og Skarðverjar. Víg Einars árið 1185 markar þar tímamót en það
vekur athygli að banamenn hans fá grið í Hvammi og Ari hinn
sterki heldur uppi vörnum fyrir þá á alþingi (Stmlunga saga 1 1946:
230-231). Við fráfall Einars minnkuðu völd ættingja hans, m.a.
vegna þess að litlar hefndir komu fyrir hann. Fáir gerðu meira til