Skírnir - 01.04.2013, Qupperneq 190

188
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
SKÍRNIR
andstæðunum uppi (yfirsj álf) og niðri (dulvitund eða undirvitund)
en líkan Janets byggist fremur á hliðskipuðum straumum (van der
Kolk og van der Hart 1995: 168). Sá vitundarstraumur sem inni-
heldur trámað er hljóðlaus, óaðgengilegur eða á annarri bylgjulengd
en hinir,10 en samt til staðar allan tímann; hann verður allsráðandi
þegar trámað ryðst inn í vitundina í martröðum eða minninga-
brotum. Ef það gerist er því miður líklegt að minningabrotin teng-
ist mótum byggðum upp kringum ótta, örvæntingu og djúpa
vanlíðan. Viðbrögð mannsins geta orðið sjálfsmorðshugleiðingar
og nútíðin verður enn erfiðari fyrir vikið. Það verður að breyta
hinni trámatísku, ómiðluðu reynslu í frásögn, fella það sem gerðist
inn í mót reynslunnar og endurrita merkingu þeirra svo að hægt sé
að lifa með þeim. Væri það auðvelt væri manneskjan með harð-
gerðara sálarlíf en raun ber vitni (van der Kolk og van der Hart
1995: 179). Hin hugræna nálgun á trámanu er afar áhugaverð og
gagnast vel til að skilja þá þjáningu sem lýst er í bókinni Jójó.
I lok dagsins horfir Martin á æxlið á röntgenmyndinni af
næstsíðasta sjúklingnum og finnst það líkjast eldrauðu, kringlóttu
jójó. Honum tekst alls ekki að víkja þessari tengingu frá sér og
kemur að henni nokkrum sinnum. Samtímis líður honum æ verr og
hefur sáran verk svo að hann heldur að hann sé að fá hjartaáfall. Allt
í einu skellur trámað og fortíðin yfir hann, ómiðluð, hann er barn á
leið heim úr skólanum. Ekkert meira — fortíðin lokast. Vanlíðan
hans vex og svo klofnar textinn og sögumaðurinn Martin talar um
sig í þriðju persónu eins og hann horfi á sig utan frá: „Ódauður að
sinni. Martin Montag. Lokar augunum. Svo hann viti ekki hvort
hann sér svart eða ekki svart. Hann reynir að anda hægt, telur upp
að hundrað og áttatíu. Þegar ég opna augun aftur ..." (45) Hvert
fór Martin? Var hann í fortíð eða er hann í nútíð? Tvö minningabrot
hafa ruðst fram og það þriðja bætist við þegar Martin hugsar um
þríhyrndan fæðingarblett á vísifingri hægri handar mannsins þegar
hann bar höndina að höfðinu í viðtalinu og í þetta sinn vita bæði
Martin og lesandi að hann þekkir manninn:
10 Svo að rafrænum myndhverfingum sé fram haldið ...