Skírnir - 01.04.2013, Síða 193

SKÍRNIR
BARNALEIKUR
191
tölvunni og reynir að spá í hegðun þess, það er lítið en hraðvaxandi,
engin meinvörp, en það:
... er eitthvað við þetta kringlótta mein sem segir mér að það gæti leynt á
sér. Það hjálpar ekki heldur hvað sjúklingurinn er lítill fyrir sér. Nema hann
leyni á sér líka ... Æxli hefur stundum svipaðan persónuleika og sá sem það
tekur sér bólfestu í. Og stundum er það alveg úr stíl við manneskjuna sem
það ætlar að ganga frá ... Lítið kringlótt hraðvaxandi mein. Lítur út eins og
eldrautt jójó. Hvernig passar það við pempíulegan snyrtipinna sem vor-
kennir sjálfum sér? (12)
Þessar hugleiðingar Martins í upphafi bókarinnar sýna að sá hluti
sem klofnaði frá honum í trámanu þrýstir á hann. Maðurinn er lít-
ill fyrir sér og vælir og skælir. Hann spyr: Af hverju ég? og sýknar
sjálfan sig jafnharðan af hvers kyns lífsstílssyndum, hann reykir ekki
og hreyfir sig reglulega og skilur ekki fyrir hvað verið er að refsa
honum. En Martin skilur það — þó að hann viti það ekki. Allt við
lýsingu hans og skoðun á manninum er táknrænt. Allt við krabbann
sem sjúkdóm hefur tilhneigingu til að vera táknrænt í menningu
okkar sem leitar stöðugt að merkingu í því sem við skiljum ekki.
Eftir Susan Sontag liggur lítil en áhrifamikil bók um sjúkdóma
og myndhverfingar, Illness as Metaphor (1978). Hún bendir á það
hve ákaflega samtíminn óttast krabbameinið og hvernig mynd-
hverfingarnar sem notaðar eru um það gera ekki annað en að magna
óttann og umbreyta sjúkdómnum í eitthvað annað en hann er. Hún
bendir sömuleiðis á hvernig þjóðfélagslegir og stéttbundnir for-
dómar lita orðræðuna um sjúkdóminn og hvernig ríkjandi hug-
myndafræði mótar hana í allri grein. Þannig birtast hernaðarhyggja
og hernaðarmyndhverfingar í hugsuninni um sjúkdóminn (Sontag
1991:67-72), trúarleg og siðfræðileg fordæming felst gjarnan í því
þegar talað er um lífsstíl sjúklingsins til að varpa ábyrgðinni af sjúk-
dómnum yfir á hann eins og sjúkdómurinn sé honum að kenna og
á hans ábyrgð (Bondevik og Stene-Johansen 2011: 20-24).12 Þessar
kenningar Sontag hafa verið gagnrýndar og bent á að myndhverf-
12 Ágæta umfjöllun um myndhverfingar yfir sjúkdóma og kenningar Susan Sontag
er að finna í grein Guðrúnar Láru Pétursdóttur (2006).