Skírnir - 01.04.2013, Page 194

192
DAGNÝ KRISTJÁNSDÓTTIR
SKÍRNIR
ingar eru ein máttugasta leið okkar til að skipuleggja myndir hug-
ans og tengja hugsanaform en fáir mótmæla því þó að flestum
stendur ógn af sjúkdómnum (Bernhardsson 2010: 64-66).
Lýsingin á tæknitrúarmanninum Martin Montag í upphafi Jójó
er talandi dæmi um nákvæmlega þann myndhverfða hugsunarhátt
sem Sontag gagnrýnir og skoðar sem skort á gagnrýni og auðmýkt.
Ótti Martins kemur hins vegar fram í þeim hugleiðingum hans að
hver maður fái kannski þá tegund af krabbameini sem eigi við hann.
Krabbamein næstsíðasta mannsins situr í vélindanu, líffærinu sem
tengir munn og maga, höfuð og neðrihluta líkamans og þessi um-
ferðaræð stíflast af æxlinu fái það að stækka. Þarna situr jójóið, leik-
fangið sem er tákn glataðrar bernsku og sakleysis Martins Montag
sem nú á að fjarlægja það úr hálsinum á barnaníðingnum! Hann
stokkar málin upp á myndhverfðan hátt frammi fyrir hinum nauð-
synlegu verkum og segir: „Eg á að lækna mann sem er æxli sjálfur
og stráir meinvörpum. Drap son sinn og jafnaði dóttur sína við
jörðu. Hvað hefur hann slegið marga aðra til jarðar með leikfang-
inu sínu? Eg er stríðsmaður. Mitt hlutverk í lífinu er að drepa æxli.
Svo einfalt er það“ (156). Honum er það efst í huga að drepa mann-
inn. I tuttugu og sex ár hafa reiði og heift ásamt nautn og lífsgleði
verið óaðgengilegar tilfinningar fyrir Martin og gert hann að hálf-
menni eða vélmenni. Aðeins eitt tilfinningasamband við bráðungan
sjúkling sem honum tekst ekki að bjarga kallar eitthvað fram sem
minnir hann á það þegar hann var sjö ára strákur „sem kunni að
snerta og vera snertur eins og maður“ og henni tekst að breyta hon-
um „í manninn sem ég átti að verða“ (135). Þegar honum tekst ekki
að bjarga henni og hún deyr sér konan hans hann gráta í fyrsta sinn
og þá verður slík sprenging af sorg og sekt að Petra verður dauð-
hrædd og biður hann að tengjast sjúklingi aldrei aftur svo sterkum
böndum (137).
Brot úr fortíðinni þrýsta sér þannig inn í vitundina af afli og þá
kallar Martin til nafna sinn Martin Martinetti sem hann hefur mögu-
lega valið ósjálfrátt frá upphafi til þess að hjálpa sér að opna graf-
hvelfinguna í brjóstinu því að Martin Martinetti er tvíburasál hans
sem var misnotaður af föður sínum í æsku. Hann segir að reynsla
Martins Montag sé „barnaleikur" miðað við sitt helvíti og vinur