Skírnir - 01.04.2013, Page 210

208 ALDA BJÖRK VALDIMARSDÓTTIR SKÍRNIR
fyrirmyndir eru mikilvægar í vináttusamböndum kvenna mæla
hegðunarbækurnar sérstaklega með samböndum milli móður eða
móðurstaðgengils og yngri kvenna. Jafnframt var mælt með því að
konur opnuðu sig og töluðu um sig á frjálsari og óheftari máta en
þær voru vanar í samskiptum sínum við karla (Kaplan 1994: 69).
Þær miðluðu þá reynslu og þekkingu sem var körlum ekki endilega
aðgengileg.
Þó svo að þessar hugmyndir væru ráðandi einkenni á menningu
sveitaaðalsins kom það ekki í veg fyrir að konur héldu einnig öðrum
gildum á lofti og sýndu jafnvel tveimur menningarheimum hollustu
samtímis, með þeim mótsagnakenndu viðhorfum og verðmætamati
sem slíku fylgdi. Kaplan leggur áherslu á að þó að konur hafi sýnt
íhaldssömum gildum sveitaaðalsins stuðning, jafnvel lagt áherslu á
kvenlega undirgefni, þá hafi þær jafnframt fagnað tækifærum til að
tala um reynslu sína og finna raunverulegt gildi í því sem var talið
nauðsynlegt en léttvægt. Með þessari athöfn verður til aðgreining á
kvennamenningu og því rými sem konum er úthlutað í samfélagi
sem stýrt er af körlum. Hið síðarnefnda er svæði hinnar undanláts-
sömu konu, en fyrra sviðið er rými sem konan endurskilgreinir á
sínum eigin forsendum.
Það má því ekki gera of lítið úr mótþróaafli þeirrar kvenna-
menningar sem öðrum þræði beygði sig undir hugmyndafræði
heimilisgildanna, en gat líka snúið út úr henni með ýmsum hætti. Ur
þessu samspili undirgefni og uppreisnar spratt oft flókið sam-
skiptamynstur þar sem konurnar heyrðu oft og sögðu í senn bæði
já og nei og töluðu um reynslu sína sem „lítil áhyggjuefni“ eða
„mikilvæg ekkert“ um leið og þær töldu daglegt líf sitt tilgangsríkt
og mikilvægt. Kvennamenningin fyllti konurnar sjálfstrausti, bauð
upp á útrás fyrir reiði og örvæntingu, og gerði þeim kleift að standa
á sínu um leið og sambandið við vinkonurnar fullnægði þeim oft á
þann máta sem hjónabandið gerði ekki (Kaplan 1994: 64-65, 76, 85).
Það er ekki síst úr þessari þversögn sem meginviðfangsefni Jane
Austen í skáldsögunni Emmu sprettur.
Kvennamenning er líka beint eða óbeint viðfangsefni flestra
þeirra verka sem sækja fyrirmyndir sínar í höfundarverk Jane
Austen, hvort sem horft er til lýsinga bókanna á lokuðum kvenna-