Skírnir - 01.04.2013, Page 211
SKÍRNIR ER EMMA SJÁLFSHJÁLPARHÖFUNDUR? 209
heimi, upphafinnar höfundarímyndar skáldkonunnar eða til þeirra
minna og viðfangsefna sem einkenna bókmenntagreinarnar sem
ganga í smiðju Austen og vísað hefur verið til hér að framan.
Emma, Austen og Otto
„I Emmu ríkir konan ein,“ segir Claudia L. Johnson í bók sinni Jane
Austen: Women, Politics, and the NovelP Það má til sanns vegar
færa en vekur um leið upp spurningar um margvísleg tengsl
sögusviðs og kvennamenningar. Sögusvið Highbury er ógnarþröngt
og sé tekið mið af greiningu Tonys Tanner má segja að það kæfi
skáldskapinn í brjósti Emmu í fæðingu eða beini honum í vafasamar
áttir. En greiningin verður flóknari þegar einnig er horft til þess að
þessi litli og lokaði heimur er helsta viðfangsefni skáldkonunnar
Austen í bókunum sem haldið hafa nafni hennar á lofti í tvær aldir.
I samfélaginu sem Austen tilheyrði þótti reynsluheimur kvenna lít-
ils virði. Skáldkonan gefur þó þessari merkingarlitlu tilveru gildi
með listilegu tungumáli og ógleymanlegri persónusköpun, auk þess
sem hún fangar flókið samspil undirgefni og uppreisnar sem ýmsir
fræðimenn hafa talið sig geta greint í þeim menningarkima sem til-
heyrði enskum efristéttar konum seint á 18. og snemma á 19. öld
(sjá t.d. Kaplan 1994: 66). Eftir því sem staða Austen styrkist sem
hefðarhöfundar verður þessi heimur hennar og sögupersóna hennar
smám saman miðlægari og viðurkenndari, þótt lengi vel hafi það
þótt galli á verkum Austen hversu smágert og hversdagslegt
sögusvið hennar var. Hún tók ekki á heimssögulegum atburðum
tímabilsins, fjallaði ekki um frönsku byltinguna, stríðið milli Frakka
og Breta og annað slíkt. Sögur hennar snúast samkvæmt þessari
gagnrýni um samræður kvenna í setustofum, endalausa tedrykkju,
slúður og saumaskap.30
Með femínismanum fær skáldskapur kvenna aukið vægi og
skilningur vex á því að sögur Jane Austen dýpki sýn lesandans á
29 Johnson 1990: 126: „In Emma woman does reign alone.“ Sjötti kaflinn í bók
Johnson (1990: 121-143) fjallar um Emmu og ber sama nafn, „Emma\ “Woman,
lovely womán reigns alone”.“
30 Um viðtökur á sögum Austen má lesa í bók Auerbach (2004: 27-40).