Skírnir - 01.04.2013, Page 212
210
ALDA BJÖRK VALDIMARSDÓTTIR
SKÍRNIR
horfinn og annars glataðan heim sem þótti ekki nógu merkilegur til
þess að vera færður í annála. Þess vegna felst ákveðin þversögn í því
hversu skýra stöðu ýmsir femínistar taka með karlveldinu í því að
tala niður sagnaheim af þessu tagi, með því að segja hann lítilsigldan
og ósamboðinn hugsandi, gagnrýnum konum. Þessi afstaða loðir
sérstaklega við þær bókmenntagreinar sem helst taka mið af lokuð-
um kvennaheimum, svo sem ástarsögur, skvísubækur og sjálfs-
hjálparrit ætluð konum.
Konur eiga að sjálfsögðu ekki að hverfa á gagnrýnislausan hátt
aftur til tvö hundruð ára gamalla kynjahlutverka í nafni misskilinnar
fortíðarþrár. Margar sagnanna sem nútímavæða sögur Jane Austen
draga fram fremur íhaldssama mynd af hlutverki konunnar þar sem
kvenhetjan finnur sjálfa sig einvörðungu í gegnum ástina. Hér
verður þó einnig að hafa í huga að margir höfundar hafa nútíma-
vætt kvennaheim Austen á skapandi og ögrandi hátt. Til dæmis má
sjá hvernig frásagnarstíll Jane Austen hefur haft áhrif á margar
skvísusögur samtímans, m.a. á kómískar og írónískar kaupalkasögur
Sophie Kinsella og lýsingar hennar á þeim heljartökum sem neysla
og tíska hafa á nútímakonunni. Einnig er Helen Fielding, höfundur
bókanna um Bridget Jones, undir áhrifum Austen, bæði hvað varðar
írónískan frásagnarstíl og söguþráð en sögurnar tvær eru nútíma-
útgáfur af Hroka og hleypidómum,31
í spennunni sem myndast milli sögusviðsins (sem þykir stund-
um léttvægt eða innantómt, a.m.k. við fyrstu sýn) og höfundarins
Jane Austen (sem er djúpvitur og gagnrýninn greinandi frásagnar-
heimsins sem hún skapar) spretta alls kyns flækjur sem sérstaklega
forvitnilegt er að greina. Ein er sú að ýmsir aðdáendur Austen fyrir-
líta meginstraumsmenninguna sem hún hefur getið af sér, greina
hana rækilega frá höfundinum og leggja þar allt að jöfnu. I öðrum
tilvikum er Austen sjálf nánast smættuð niður í stefnumótahöfund
af villtustu aðdáendum sínum, viska hennar bundin við afmarkað
svið ástarinnar og horft framhjá öllum öðrum eiginleikum rithöf-
undarins svo sem íróníu hennar og hvössum samfélagsskilningi. I
31 Ýmsar skáldsögur Sophie Kinsella og Helen Fielding hafa verið íslenskaðar, sjá
t.d. Kinsella (2008) og (2009) og Fielding (2002) og (2003).