Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Side 9

Á t t u e l d ?
TMM 2014 · 1 9
þótt það væri afar æskilegt. Mig langar að útskýra þetta betur svo lesendur
átti sig á við hvað er að etja.
Í fyrsta lagi setur húsnæðið okkur alvarlegar skorður. Núverandi Árna-
stofnun (Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum eins og hún heitir
fullu nafni) varð til við sameiningu fimm stofnana árið 2006 og hún er til
húsa á þremur stöðum í bænum. Í Árnagarði, þar sem handritasvið og þjóð-
fræðasvið eru hýst, er engum hleypt inn nema hann geri grein fyrir sér í
dyrasíma. Þetta er gert af öryggisástæðum enda ómetanleg gögn innandyra.
Í nútímalegu húsnæði væri hægt að greiða leið fólks að fræðunum, án þess að
slá af öryggiskröfum, með því að afmarka öryggissvæði handrita og annarra
slíkra gagna sérstaklega en opna aðgang að vistarverum þar fyrir utan.
Þannig myndi til dæmis bókasafn stofnunarinnar nýtast mun betur en nú
er. Það er bæði mikið og gott og telur nú um 42 þúsund bindi. Meðal annars
er það helsta sérfræðibókasafn á landinu á sviði miðaldafræða en mikilvægi
þeirra í íslensku samhengi má sjá af því að Háskóli Íslands hefur gert þau að
sérstöku áherslusviði í sinni stefnumótun. Ástæða þess hve safnkosturinn
í miðaldafræðum er orðinn góður er einföld. Fyrir um áratug barst
stofnuninni myndarleg peningagjöf, sú eina í seinni tíð. Gefendur voru ekki
íslenskir auðmenn, stoltir af þjóðararfinum, heldur ein hjón, háskólakenn-
arar í Bandaríkjunum sem skilja mikilvægi íslenskra fornrita fyrir evrópsk
miðaldafræði og vilja stuðla að því að fræðimenn sem stunda rannsóknir á
Árnastofnun hafi aðgang að flestu því samanburðarefni erlendu sem þörf
er á til skilnings á norrænum miðaldatextum. Eðli sérfræðibókasafna er að
bækurnar þarf að nota á staðnum; lesrými á Árnastofnun er lítið. Á almenna
lestrarsalnum eru 11 borð og um þau er slegist af gestafræðimönnum og
nemendum í framhaldsnámi í miðaldafræðum. Við bókasafnið starfar einn
bókavörður; starfsaðstaða hans er eitt skrifborð milli bókarekka.
Í nútímanum felst fleira í því að opna söfn en að slá upp dyrum þeirra.
Stafræna byltingin færði söfnum og fræðastofnunum risavaxin verkefni í
fangið. Á Árnastofnun og fyrirrennurum hennar höfðu byggst upp mikil-
væg gagnasöfn á seðlum, spjöldum, ljósmyndum, segulböndum. Öllu þessu
þurfti – og þarf – að koma á stafrænt form svo hægt sé að opna aðgang að
söfnunum gegnum netið og hagnýta þau. Margt hefur áunnist í þessu eins
og þau vita sem eru handgengin þeim gagnasöfnum og tólum sem komast
má í gegnum vefsíður stofnunarinnar (ég nefni af handahófi tvö ólík
dæmi: Beygingarlýsingu íslensks nútímamáls og Ísmús gagnagrunninn).
En skráning og yfirfærsla gagna á stafrænt form er ákaflega tímafrek og
þarna bagar okkur mannekla; við erum hreinlega of fáliðuð til þess að geta
staðið almennilega að stafrænni miðlun alls þess ómetanlega efnis sem við
geymum.6 Og við höfum enga tölvudeild. Nú, þegar þrettán ár eru liðin af
21. öldinni starfar hjá okkur einn starfsmaður með tölvunarfræðimenntun.