Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Blaðsíða 133

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2014 · 1 133
ar að orði um synjun forsetans á nýjum
Icesave-lögum 2011, en þau höfðu verið
samþykkt á Alþingi með 44 atkvæðum
gegn 16 – flestir Sjálfstæðismenn
greiddu atkvæði með stjórninni í mál-
inu. „Ég tel þessa ákvörðun hafa jaðrað
við afnám þingræðis. Ég taldi líka fyrri
synjunina afar óskynsamlega en hann
réttlætti hana meðal annars með því að
þingmeirihlutinn hefði verið tæpur. Nú
var mikill meirihluti fyrir málinu og þau
rök hans, að þar sem hann hefði áður
sett málið í dóm þjóðarinnar þyrfti hann
að gera það aftur, voru þvæla“ (bls. 190).
Össur fjallar mikið um forseta lýð-
veldisins og samskipti sín við hann, en
þeir eru gamlir baráttufélagar og vinir,
þó þá greini á um margt. Hann lýsir
sívaxandi tilraunum Ólafs Ragnars við
að styrkja stöðu forsetans gagnvart ríkis-
stjórninni. Hér skal rakið nokkuð ítar-
lega dæmi um þetta, sem einnig sýnir vel
teprulausan ritstíl Össurar, staðfestir þau
miklu átök sem áttu sér stað milli forseta
og vinstri stjórnarinnar, segir margt um
stíl og vinnubrögð Ólafs Ragnars – og
snýst á endanum um afar mikilvægt
mál: sjálfa stjórnskipan lýðveldisins.
Dæmið er frá ríksráðsfundi 30. ágúst
2012 (bls. 266–70), tveimur mánuðum
eftir að Ólafur Ragnar var kjörinn for-
seti í fjórða sinn og fékk nú langmest
fylgi frá kjósendum Sjálfstæðisflokks og
Framsóknarflokks. Dramatísk – og
stundum stráksleg – frásögnin er óborg-
anleg, en þar „birtist nýendurkjörinn
forseti í fullum herklæðum og heldur
byltingunni frá Bessastöðum áfram af
endurnýjuðum þrótti“. Leikrænir til-
burðir forseta skipa meginsess í frásögn-
inni – og augljóst að Össur dáist að
kunnáttu vinar síns í að skapa magn-
þrungið andrúmsloft. Allir höfðu átt von
á léttum fundi, en fyrir fundinn kallar
forseti forsætisráðherra á eintal – hinir
ráðherrarnir bíða. „Eftir drykklanga
stund kemur hún aftur, myrk á svip.
Hún hefur varla haft tóm til að segja að
„kallinn“ ætli að hjóla í ríkisstjórnina út
af stjórnarráðinu þegar hurðum aðalsal-
arins þar sem ríkisráðið fundar er svipt
upp. Forseti er þurr á manninn þegar
hann býður ríkisráði að ganga til fund-
ar.“ Í stað þess að skrifa strax undir ný
lög um stjórnarráðið viðrar Ólafur
Ragnar efnislegar athugasemdir við
frumvarpið. (Hann hafði líka gert það á
ríkisráðsfundi á gamlársdag 2011 þegar
fjallað var um frumvarp til þessara laga.
um þann fund segir Össur: „Ég hafði þá
setið í ríkisráði samtals sex ár í tíð fjög-
urra ríkisstjórna og aldrei áður heyrt
slíkar ræður.“)
Eftir ræðu forseta um stjórnarráðslög-
in verður löng þögn. „Kúnstpásan sem
nú lykur um Bessastaði og Álftanes-
hrepp hinn forna í lok ræðu forsetans
virðist standa heila eilífð.“ Össuri dettur
að vísu ekki í hug að forseti ætli að synja
lögunum staðfestingar, enda gleðjist
þjóðin bara yfir fækkun ráðuneyta – en
kannski ætli hann að vekja athygli á
stöðu sinni með því að taka sér umhugs-
unarfrest í nokkra daga. „Hvað gera
bændur þá? Ríkisstjórnin ætti varla
annan kost en að segja af sér eða verða
ella eins og drusla undir Bessastaðavald-
inu. Ygglibrúnin á Steingrími J. Sigfús-
syni vefst saman í þungan hnykil. Loks
hefur forsetinn aftur upp raust sína.
Hann lýsir yfir að þrátt fyrir efasemdir
sínar ætli hann eigi að síður að staðfesta
lögin. Þögult feginsandvarp stígur upp
við hlið mér til vinstri handar. Þar situr
forsætisráðherra.“
Næst gerir forseti alvarlegar athuga-
semdir við að sér hafi ekki borist fyrr en
á fundinum úrskurður um nýja verka-
skiptingu í stjórnarráðinu, sem hann á
líka að skrifa undir. „Fyrir mér er þetta
absúrdteater af hæstu gráðu … Forsetinn
sveiflar bókstaflega tæknilegum mistök-