Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Blaðsíða 15

Á t t u e l d ?
TMM 2014 · 1 15
vexti hennar – við getum ekki eflt hana án þess að flytja hana og sameina á
einum stað, enda var sameiginlegt húsnæði forsenda þeirrar ákvörðunar að
sameina fimm stofnanir í eina árið 2006. Í þriðja lagi er þetta ekki spurning
um annaðhvort-eða heldur bæði-og. Það verður bæði að koma stofnuninni
í betra húsnæði og efla starfsemina. Nema Íslendingar láti kné fylgja kviði
og ákveði að leggja hana niður. Það væri að mörgu leyti rökrétt niður-
staða af margra ára niðurskurði og þeirri umræðu sem iðkuð hefur verið á
undanförnum misserum, umræðunni sem stillir heilbrigði upp öndvert við
menningu. Ályktunin yrði þá eitthvað í þessa veru: Við viljum kaupa lyf og
lækningatæki og greiða heilbrigðisstarfsfólki laun. Það þýðir að við höfum
ekki efni á að eiga handrit og annast þau. Þess vegna hefjum við á ný við-
ræður við Dani og förum fram á að þeir taki aftur við handritunum.
Að vísu er hætt við að við færum bónleið til búðar danskra. Senn verður
hálf öld frá því að danska þingið réði handritamálinu til lykta. Danir sýndu
stórhug þegar þeir féllust á að afhenda okkur meira en helming handritanna
úr Árnasafni og allmörg handrit úr Konungsbókhlöðu að auki og þeir þykja
hafa sýnt öðrum þjóðum mikilvægt fordæmi. Þótt þeir megi vera stoltir af
þessum gjörningi mun stoltið þó ævinlega blandið þeirri tilfinningu að þeir
hafi orðið að láta í minni pokann. Af handritamálinu höfðu Danir því sæmd
– en líka sársauka og þess er ekki að vænta að þeir yrðu áfjáðir í að taka það
upp aftur. Það er einfaldlega ekki hægt að snúa til baka. Við Íslendingar
sitjum uppi með fenginn og fátt sem getur bjargað okkur nema ef vera skyldi
myndarlegur eldur.
Elds er þörf
Það kostar klof að ríða rafti. Það er fyrirhöfn að eiga og annast dýrmæta
hluti og tímabært að Íslendingar horfist í augu við þá ábyrgð sem þeir öxluðu
með lausn handritamálsins. Fólk sem tekur að sér að forvalta menningar-
auð heimsins verður að gera um það áætlanir hvernig að því skuli staðið og
það fjármagnað. Og horfast í augu við að það kostar talsvert fé. Þar dugir
ekki að standa eins og glópar og snúa út tómum vösum. Rifjum upp að við
öðluðumst yfirráð yfir fiskimiðunum á sama tíma og handritin komu í
okkar vörslu frá Danmörku. Fiskur og handrit. Þetta ætti að vera órjúfanlega
samtengt í vitund okkar: meðan við veiðum fisk höfum við efni á að eiga
handrit. Stofnun Árna Magnússonar í íslenskum fræðum er ein af grunn-
stoðum samfélagsins og löngu kominn tími til að málefni hennar verði sett í
forgang. Innviðir hennar eru að molna og umgjörðin að springa. Starfsfólkið
býr (enn) yfir eldmóði en það dugar ekki til. Við verðum að finna stuðning
ykkar hinna, finna hann í orði og á borði, frá hverjum bæ og hverju býli. Átt
þú eld?