Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Blaðsíða 140

D ó m a r u m b æ k u r
140 TMM 2014 · 1
rithöfunda almennt.3 Við komum aftur
að því hér á eftir.
III
Eins og fyrir stærðfræðilega nákvæmni
byrjar Auður söguna með því að gefa
upp tiltekin upphafsskilyrði – sem eru
nauðsynleg þegar reikna á út hvað líklegt
er að gerist í framhaldinu. Það er gaml-
árskvöld. Klukkan er ellefu mínútur
fyrir miðnætti og það fer fram „úrslita-
orrusta milli gamla og nýja ársins“ (8).
Hitastigið er mínus tíu gráður og snjór
þekur jörð. Hjón standa úti á svölum.
Eiginmaðurinn segir eiginkonunni að
hann sé ástfanginn af samstarfsmanni
sínum. Eiginmaðurinn og ástmaðurinn
heita báðir Flóki og eru báðir sérfræð-
ingar í óreiðukenningunni – sem fjallar
einmitt um áhrif frávika í náttúrunni.
Skýringin sem Flóki gefur á skyndi-
legum viðsnúningnum er rökleg og vísar
til sérgreinar hans: „Þú ert undantekn-
ingin í lífi mínu“ segir hann (10) – hann
hefur sem sagt að öðru leyti verið upp á
karlhöndina. Konan, sem heitir María, á
aftur á móti bágt með að skilja það sem
er að gerast. Þetta eru sannkölluð tíma-
mót, allt gamalt og gott virðist fuðra upp
og framundan blasir við nýtt líf, alger-
lega nýjar aðstæður, óvissa. Viðbrögð
hennar virðast órökleg en þau fela í sér
ákveðinn lykil að verkinu: „Hefur þetta
eitthvað með það að gera að þið heitið
sama nafninu? Flóki er ekki algengt
nafn.“ (10). Hún telur nafnið vera það
sem aðskilur þau Flóka eins og Júlía taldi
ættarnafn Rómeós standa í vegi fyrir því
að þau mættu eigast: „Hvað binzt við
nafn? Það blóm sem nefnt er rós hefði
jafn-ljúfan ilm með öðru nafni“ (þýð.
Helgi Hálfdanarson). Svar Auðar Övu
við spurningunni er annað en Júlíu.
Ýmislegt geti nefnilega falist í nafni, ekki
síst merkingin og jafnvel tilgangurinn
sem við gefum hlutunum.4
IV
Fremst í bók Auðar Övu er vitnað í Hin
hýru vísindi eftir Friedrich Nietzsche:
„Við viljum verða ljóðskáld okkar eigin
lífs fyrst og fremst í hinum smæstu og
hversdagslegustu atriðum.“ Meginfram-
lag Nietzsches til vestrænnar fagurfræði
fólst í því að hann gerði engan greinar-
mun á raunveruleika og skynjun manns-
ins. Heimurinn er þannig huglægur,
hann er það sem við hugsum. Og listin
er þar með ekki aðeins lýsing á því
hvernig maðurinn skynjar yfirborð hlut-
anna; með listinni mótar maðurinn
sjálfan heiminn.5
Í Undantekningunni birtist þessi hug-
mynd í ýmsum myndum. Bókin fjallar
um sögurnar sem við segjum um sjálf
okkur og þann skilning sem við leggjum
– eða leggjum ekki – í sögurnar sem
aðrir segja. María stendur frammi fyrir
því verkefni að móta nýjan heim á rúst-
um þess gamla sem hrundi með sam-
bandsslitunum við Flóka. Hún þarf að
gerast ljóðskáld síns eigin lífs í „hinum
smæstu og hversdagslegustu atriðum“.
En það er ekki aðeins ný framtíð sem
hún þarf að skapa heldur glímir hún
einnig við að endurskapa fortíðina.
Aftur og aftur rifjar hún upp liðna
atburði og frá byrjun má ljóst vera að
upplifun hennar stangast á við það
hvernig aðrir sjá hlutina og reyna. Líf
hennar virðist að stórum hluta hafa verið
hennar eigin skáldskapur. Ekki hefur
aðeins samkynhneigð Flóka farið alger-
lega fram hjá henni heldur reynist sú fal-
lega hugmynd sem hún hafði gert sér um
hjónaband sitt nánast alger blekking.
Hugmyndir hennar og hugtök virðast
með öðrum orðum ekki passa við veru-
leikann. Nietzsche sagði einmitt að hug-
tök okkar bæru frekar vott um sköpun-
argáfu en getu til þess að lýsa hlutunum
í sjálfum sér.6
En María er einnig eins og persóna í