Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Side 14

S va n h i l d u r Ó s k a r s d ó t t i r
14 TMM 2014 · 1
Það er vitaskuld fáránleg einföldun að stilla fjárlagagerð upp með þessum
hætti10 en það merkilega er að þessi málflutningur virðist eiga talsverðan
hljómgrunn í þjóðfélaginu. Að minnsta kosti hafa ekki margir orðið til
að andæfa.11 Fólkið, sem í Hruninu þakkaði Guði fyrir að við ættum þó
ennþá handritin, heldur sig til hlés í umræðunni. Hvar eru rithöfundarnir
og skáldin sem sækja sér innblástur í sögurnar – kvikmyndagerðarfólkið,
myndlistarmennirnir? Vísindasamfélagið sem ætti að bera vönduð íslensk
fræði fyrir brjósti? Heyrðist nokkuð í forseta lýðveldisins? (Ekki fyrr en
Danadrottning kom til skjalanna – enn eigum við Dönum talsvert að þakka.)
Æ, það er svo vandræðalegt að tala fyrir steinsteypu. Hver ætlar að taka að
sér að segja að það sé skynsemi í því að reisa enn eitt húsið? (– hver man nú
ekki Hörpu?) En bíðum við: Hvers vegna öll þessi læti út af einu húsi? Við
Íslendingar stöndum í stöðugum framkvæmdum án þess að það verði tilefni
upphrópana; hér eru sundlaugar og íþróttahallir í nánast hverju byggðarlagi,
vöruhús, kirkjur og skólar. Lagðir eru vegir, byggðar brýr og boruð jarðgöng
samkvæmt áætlun (eða umfram). Í landinu býr meira að segja fólk sem hefur
efni á að kaupa fínustu hús gagngert til þess að rífa þau og reisa ný. En þegar
koma á þaki yfir þjóðargersemarnar margrómuðu, þá er eins og það sé ekki
á við hvert annað verkefni á listanum, heldur einhvers konar átaksverkefni
sem ekki verði ráðist í nema sérstakur búhnykkur falli til. Þegar harðnar í
ári fellur dómurinn: Gæluverkefni. Handritin geta beðið. Og skiptir þá engu
þótt þriðjungs byggingarfjárins hafi þegar verið aflað gegnum Happdrætti
Háskólans. Er ekki einkennilegt að þeir sem auðveldlega sjá hagkvæmnina
í vegagerð, skuli ekki koma auga á hagræn rök fyrir því að opna aðgengi að
fortíðinni? Sem gerir okkur kleift að hagnýta menningararfinn með nútíma-
aðferðum, ekki eingöngu í þágu ferðaþjónustu, eins og þegar var nefnt,
heldur og til hagsbóta fyrir hvers kyns sköpun og framleiðslu sem gjarnan
vill nota þennan efnivið en kemst illa að honum. (Og þá erum við ekki farin
að tala um sjálfan hagvöxt menningarinnar sem Arnaldur Indriðason gerði
að umtalsefni í erindinu sem vísað var til hér að framan.) Þeir sem telja
að heppilegast sé að Árnastofnun leggist í dvala þangað til hægt verður að
endurnýja flatskjáina í landinu hafa einhvern veginn misst af lykilatriðum í
sambandi við hagsæld og mannlíf.
Stundum hittir maður góðviljað fólk sem horfir á mann alvörugefið
og segir: Er ekki vitleysa að vera að byggja þetta hús – væri ekki miklu
betra fyrir ykkur að fá peninga í reksturinn? Geta ráðið fleira fólk, eflt
starfsemina? Hverju skal svara? Jú, það væri dásamlegt að eignast sjóð uppá
þrjá milljarða sem mætti ávaxta og verja svo arðinum í vísindastarf. En eitt
er, að slíkt hefur aldrei staðið til boða – þótt þingmenn breyti sementinu í
Húsinu frjálslega í stöður hjúkrunarfræðinga og lögreglumanna í hugar-
leikfimi sinni, virðist aldrei vera inni í myndinni að reikna það yfir í stöður
sérfræðinga og nýdoktora. Og svo er það staðreynd, eins og ég hef reynt að
útskýra hér að framan, að núverandi húsnæði stofnunarinnar hamlar öllum