Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Síða 58

Ú l f h i l d u r D a g s d ó t t i r
58 TMM 2014 · 1
gífurlegra vinsælda lesenda, en yfirvöld, foreldrar, kennarar og kvenfélög
voru ekki jafn hrifin. Eftir nokkur átök um ritskoðun áttu þessar sögur mjög
undir högg að sækja og þá braust ofurhetjan fram á sjónarsviðið á ný. Höf-
undar þeirra sagna hafa sjálfir orðið að goðsögnum, en það voru (aðallega)
þeir Stan Lee og Jack Kirby sem fundu upp glás af glænýjum ofurhetjum.
Þessar hetjur voru yngri en gullaldarliðið, og að mörgu leyti hversdagslegri,
allavega þegar þær voru ekki í grímubúningunum sínum. Sem dæmi má
nefna Spiderman, sem berst við að vinna fyrir sér sem fréttaljósmyndari, og
X-mennina, sem eiga við unglingavandamál og fordóma að stríða.2
Thor er þó kannski ekki alveg hversdagslegur á þennan hátt; hann er, eftir
alltsaman, guð. En hann hefur samt ákaflega mennsk einkenni (eins og goð
til forna höfðu) því hann er heltekinn af hinum klassíska pabbakomlex. (Enn
á ný sannar ödípusarkenning Freuds sig sem efniviður í sögufléttu.) Höf-
undar Thors, Stan Lee og Jack Kirby3 fóru ákaflega frjálslega með norræna
sagnaarfinn. Þannig er Loki Laufeyjarson, sem er aðalillmenni sagnanna,
ekki bara fósturbróðir Thors heldur hefur kyn foreldra hans eitthvað farið
á flakk, í heimi Marvel er Laufey faðir Loka og konungur, Fárbauti er
drottning og móðir Loka.4 Á hinn bóginn er ýmsu í persónu Loka haldið,
meðal annars því að hann getur skipt um ham og er alltaf til vandræða.
Hamar Þórs leikur svo lykilhlutverk, en í krafti hans er Thor fleygur, sem
gæti komið einhverjum trúarbragðafræðingum á óvart. Almennt séð hefur
þótt heppilegt að hafa ofurhetjur ekki of jarðbundnar, þó vissulega noti þær
mismunandi aðferðir við að takast á loft.
Óðinn er að sjálfsögðu til staðar – annars væri pabbakomplexinn ekki
mögu legur – og kona hans Frigg, en í kvikmyndunum er það hún sem kennir
Loka galdur og hamskipti. Sif er persóna í sögunum, en þó ekki (framanaf)
sem kona Thors heldur ein úr vinahóp hans. Í kvikmyndunum birtist hún
sem svaka svöl og dáldið grimmúðleg bardagamær – en greinilega veik fyrir
ljóshærða vöðvabúntinu.5
Hér ætla ég ekki að fara nákvæmlega í myndasögurnar, en þær eru enn að
koma út og þótt Thor hafi ekki orðið að viðlíka stórstjörnu og Súperman og
Spiderman hafa sögurnar um hann notið nokkuð stöðugra vinsælda. Þessar
vinsældir birtast meðal annars í því að nú hafa verið gerðar um hann tvær
bíómyndir, auk þess sem hann leikur stórt hlutverk í The Avengers, en hún
fjallar um samnefndan hóp ofurhetja sem Thor hefur tilheyrt allt frá árinu
1963.
Þór og Ödipus
Árið 2002 heimsótti skoski myndasöguhöfundurinn Grant Morrison Ísland
og fór meðal annars í viðtal í Kastljósi. Þar benti hann á ef fólk vildi fylgjast
með því sem væri að gerast í (amerískum) kvikmyndum væri besta ráðið
að lesa myndasögur, en á þessum tíma höfðu aðrar hetjur Silfuraldarinnar,