Tímarit Máls og menningar - 01.03.2014, Page 117

Áva r p
TMM 2014 · 1 117
ættarrætur höfundarins. Frá þessum mótunarárum hef ég dáð ritsnilld Stefans
Zweigs vegna hins hraða og hnitmiðaða frásagnarstíls hans. Ég sótti sálarstyrk til
Veraldar sem var og Dægradvalar Benedikts Gröndals. Hinir viðkvæmu snillingar,
Gröndal og Zweig, voru mínir menn. Ég dáði umfram allt andans menn.
Hjómplötusafn í Íþöku Menntaskólans í Reykjavík opnaði eyru okkar ungling-
anna fyrir tónlist og einnig Ríkisútvarpið. Skákiðkun þjálfaði hugann. Ég man
meistaraverk frá fyrrihluta 20. aldar, Efnisheim Björns Franzsonar og safnritið
Undur veraldar, þýtt af tveimur tugum eldhuga. Bókabúð KRON var í Bankastræti
2. Andlegur þroski og næmleiki verður til á þessum unglingsárum.
Ég var raunsær að loknum menntaskóla og taldi mig vita, að á mörgum fræða-
sviðum gæti ég seint lagt markvert lið. Ég hætti við að fara í sagnfræði og af tilviljun
kynntist ég Jóni Eyþórssyni, veðurfræðingi, og Sigurði Þórarinssyni og fannst, að ég
gæti kannski gert eitthvert gagn með því að kanna jökla. En ég vildi alls ekki læra
þau fræði í Svíþjóð, vegna þess að þar hafði Sigurður verið. Mótþrói hefur lengi fylgt
mér og oft ráðið því, hvert mig ber. Því skaplyndi breyti ég ekki héðan af; ég er sáttur
við lyndiseinkunn, sem má rekja í karllegg mínum frá Birni föður til séra Magnúsar
langa-langafa, uppreisnarmanns í skólamálum, læknisfræði og trúmálum sinnar
tíðar. Séra Magnús Jónsson á Grenjaðarstað var svo frjálslyndur í trúarefnum, að
sumum þótti háski standa af. Margir eru stoltir af því að geta sagst hafa erft gáfur og
skáldsýn systur hans, Guðnýjar frá Klömbrum.
Háskólanám í Noregi reyndist mér vel. Fyrst ég var kominn í dýrt nám erlendis,
varð ég að standa mig. Þar skólaðist ég og vann upp margt í raungreinum, sem ég
hefði átt að læra betur hér heima. Fegurð stærðfræðinnar fór ekki framhjá mér, en
aldrei hef ég verið meira en lesandi í þeirri fræði. Öll skyldum við læra nokkra heim-
speki og flestir bölvuðu þeirri „fílu“; mér fannst hún ágæt, einkum ef hún snerti
samfélag manna. Ég dáðist allt fyrrihlutamámið mest að eðlisfræðikennurunum
Otto Øgrim og Helmut Ormestad, báðir fæddir árið 1913; þeir kenndu með göldr-
um. Snöruðust inn í troðfullan sal og hófu morgunfyrirlestra með því að segja hátt
og snjallt, „Í dag skulum við reikna út, hve margar sameindir eru enn á meðal vor,
sem Haraldur hárfagri andaði að sér.“ Eitt hundrað og fimmtíu syfjaðir stúdentar
drógu snöggt að sér andann og vöknuðu. – Ég hef alla tíð haldið tryggð við Noreg,
og þar átti ég mín bestu þroskaár eftir tvítugt. Ég var seinþroska. – Náin tengsl við
Svíþjóð erfði ég frá Sigurði Þórarinssyni. – Norrænt samstarf hefur verið mér mikils
virði. – Nú gleðst ég yfir því, að allir norrænu háskólarnir vinna saman að kennslu
til doktorsprófs í jöklafræði.
Ég átti þess kost um þrítugt að dveljast tvö ár við Bristolháskóla í Englandi hjá
fremsta jöklafræðingi heims, eðlisfræðingnum John Nye. Þar kynntist ég því, hvern-
ig færustu vísindmenn unnu, bútuðu flóknustu vandamál niður í svo einföld brot,
að þeir gætu skilið hvert þeirra, og síðan var þeim aftur raðað saman í lausn á hinu
flókna upphafsvandamáli. Það gerði mér gott að kynnast því, að margir mestu snill-
ingar heims voru venjulegir menn, með kostum og göllum; reyndar oft því geðfelld-
ari í viðkynningu sem þeir voru færari. Frá Englandsdvölinni má rekja upphaf rann-
sókna minna á eðli jökulhlaupa og tilurð tækis, sem gæti mælt þykkt jökla á Íslandi,
svo að sjá og skrá mætti landslag undir þeim. Tilraunir til slíkra mælinga hér heima
tókust vel, og oft sé ég fyrir mér, þegar Þorbjörn Sigurgeirsson togaði hugsi í nefið á
sér og sagði: „Þú verður að fá okkar færustu tækjasmiði í þetta verkefni.“
Enn hljóp á snærið hjá mér. Helgafell gaus 1973, og Þorbjörn dvaldist síðan lang-