Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Page 44

SJóNARSPIL TEGUNDANNA
43
blendnar tilfinningar, eftirsjá og samviskubit mannsins vegna þeirra óaftur-
kræfu áhrifa sem lífsmáti hans hefur haft á umhverfið. Myndlistamaðurinn
Magnús Sigurðarson beitir hins vegar óbeisluðu háði í sviðsettum ljósmynd-
um og gjörningum þar sem hann bendir á hvernig mannstýrðu lífshlaupi
karlkyns háhyrningsins Keikós var umbreytt í söluvöru og útflatt merking-
arlaust þjóðartákn. Keikó (sem áður hét Siggi eða Kago) var fangaður 1979
og komið fyrir í Sædýrasafninu í Hafnarfirði.119 Keikó var síðan seldur til
til skemmtigarðsins Marineland í Ontario í Kanada og þar var hann þjálf-
aður sem skemmtikraftur og leiðir hans lágu til Hollywood, þar sem hann
„sló í gegn“ í hlutverki sínu sem háhyrningurinn Willy í kvikmyndunum
Free Willy.120 Eftir að hafa búið við slæman aðbúnað í sædýrasafni í Mexíkó
var hann fluttur í sædýrasafn í Newport, Oregon í Bandaríkjunum þar sem
hann skemmti gestum. Háhyrningurinn var loks fluttur aftur til Íslands í
september 1998 með flutningavél Bandaríkjahers til Vestmannaeyja. Til-
gangurinn var að sleppa honum lausum í hafið þar sem hann hafði verið
veiddur tveimur áratugum áður. Hann var þjálfaður til að gera honum fært
að lifa aftur upp á eigin spýtur. Er Keikó var svo sleppt árið 2002 synti hann
til Noregs. Þann tólfta desember 2003 greindu fjölmiðlar frá dauða hans við
Noregsstrendur. 121
Árið 1997 ferðaðist Magnús þvert yfir Bandaríkin til þess að hitta „landa“
sinn í sædýrasafninu í Oregon, en ferðin var tilraun til þess að efla tengsl
þessara tveggja spendýra og greina tilveru þeirra í bandarísku neyslusam-
hengi. Í verkum sínum fæst Magnús iðulega við sjálfsmyndir og klisjur í
formi ljósmynda og gjörninga. Á sýningunni Listamenn á barmi einhvers í
Nýlistasafninu í júlí 1998, sýndi hann m.a. myndir úr ferðinni. Hann fór
í hlutverk ferðalangsins vopnaður myndavél og kúrekastígvélum. Hann
var kórdrengur að syngja íslensk ættjarðarlög og villimaður með alvæpni
í Húsdýragarðinum. Í ljósmyndaverkinu Sá stóri hvíti (1997)122 situr hann
119 Jón Már Halldórsson, „Hvað varð Keikó gamall?“, Vísindavefurinn, 31. október
2002. Sótt 2. nóvember 2019 af https://www.visindavefur.is/svar.php?id=2828.
120 Free Willy myndirnar voru gerðar árin 1993, 1995, 1997.
121 Um Keikó sjá: Anne Brydon, „Whale-siting. Spatiality in Icelandic nationalism“,
Images of contemporary Iceland. Everyday lives and global contexts, ritstj. Gísli Pálsson
og E. Paul Durrenberger, Iowa: University of Iowa Press, 1996, bls. 25–45; Anne
Brydon, „Náttúran, mótmæli og nútíminn. Náttúrusýn Íslendinga – með augum
gestsins“, Tímarit Máls og menningar 2/2001, bls. 45–49; Anne Brydon, „The pre-
dicament of nature. Keiko the whale and the cultural politics of whaling in Iceland“,
Anthropological Quarterly 79: 2/2006, bls. 225–260.
122 Ljósmyndari Jennifer Karady. Myndin var fyrst sýnd á sýningunni Listamenn á barmi
einhvers í Nýlistasafninu í júlí 1998.