Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 77
KATLA KJARTANSDóTTIR Og KRISTINN SCHRAM
76
Þær frásagnir og sjónrænu birtingarmyndir sem hér hefur verið fjallað um
sýna ótvírætt fram á það hversu margslungið – og stundum spennuþrungið
– samband mannfólks og dýra, á borð við lunda og hvítabirni, hefur verið í
gegnum tíðina. Á meðan stór hluti þessara frásagna er mannmiðaður og at-
beini dýranna lítill, hafa þær þó sumar leitast við að skoða samfléttun okkar
ólíku veruleika. Birtingarmyndir síðari ára, sögur og gagnsögur, sýna ekki
síður fram á að lundar og hvítabirnir eru með líkum og ólíkum hætti tákn
sem rúma mismunandi túlkanir á samskiptum manna við náttúruöflin. Þær
sýna einnig þörfina á aukinni virðingu og skilningi er varðar sameiginlega
hagsmuni og hættur, þvert á tegundir.
Ú T D R Á T T U R
„Fólk í feldklæðum“. Lundar og hvítabirnir á mannöld
ólíkar birtingarmyndir tveggja dýrategunda, hvítabjarna og lunda, eru hér til um-
fjöllunar í samhengi efnismenningar og frásagna fortíðar og samtíma. Rætt er um
með hvaða hætti hlutverk þeirra hefur fléttast saman við sjálfsmyndir og mismunandi
menningarlegt samhengi. Spurt er hvernig merking þessara dýra hefur frá fornu
fari tekið breytingum og þróast. Þar má nefna ýmsa merkingarauka í tengslum við
loftslagsbreytingar, aukna umhverfisvitund og vaxandi áherslur á norðurslóðir sem
birtast í myndrænni og efnislegri framsetningu, til dæmis í íslenskri ferðaþjónustu, á
söfnum og í myndlist. Bakgrunnur ímyndanna í frásagnarhefð er skoðaður með til-
liti til tákna og túlkunar á samskiptum manneskjunnar við náttúruöflin. Tekin eru til
umfjöllunar dæmi um hvernig íslenskir myndlistarmenn hafa unnið með þessi dýr í
verkum sínum, meðal annars til að vekja upp spurningar um umhverfismál en einnig
til að varpa gagnrýnu ljósi á flókna menningarlega sjálfsmynd Íslendinga í hnatt-
væddum og kynlegum heimi samtímans. Knýjandi áskoranir varðandi umhverfismál
og sameiginlegt vistkerfi blasa við, þvert á tegundir, og er hér lögð áhersla á þétta
samfléttun manneskju og dýra.
Lykilorð: efnismenning, frásagnir, mannöld, pósthúmanismi
A B S T R A C T
„Humans in fur suits“. Puffins and polar bears in the Anthropocene
Disparate representations of two species, the polar bear and the puffin, are exam-
ined here in the context of material culture and narrative, past and present. The