Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Blaðsíða 92

„NYTSöMUST ÍSlENzKRA ANDA“
91
framan en einnig eigandi Hrappseyjarprents sem var útgefandi greinarinnar
og því líklegast einnig höfundur hennar. Í þessari umfjöllun greindi höfund-
ur frá þeim árangri sem hlotist hafði af friðun æðarfuglsins í Noregi, en með
tilskipun þess efnis árið 1733 hafði bann verið lagt við veiðum á æðarfugli
og eggjatöku alls staðar á norskri grundu. Má af þessu sjá að hugmyndin um
algera friðun æðarfuglsins var fyrir hendi hér á landi laust eftir 1770.
Ólafur Stephánsson, sem fyrr var getið, greindi einnig frá því að dráp
á æðarfugli hefði færst í vöxt. Bæði væri fuglinn snaraður og skotinn, en
eins flæktist hann í netum. Í framhaldi af þeirri umfjöllun mælti Ólafur fyrir
friðun æðarfuglsins sem þó myndi heimila eggjatöku:
Þat skyldi gledja mig stórum, ef eitt konúngligt forbod mætti verda
útgefid, í hverju allt ædarfuglsdráp væri alvarliga aftekid og skot
öll í varpplátsunum, líkt því sem útgefid er fyri Noregs ríki; en egg
mundi ei meiga banna at taka í hófi, þar þau þéna fólki til fædis, og
eru opt, þá hardæri er, þess hellzta lífsbjörg á vortímanum, einkan-
liga í Þingeyarsýslu.58
Þetta sama ár, 1783, birti lærdómslistafélagið tilkynningu þess efnis að kon-
ungur hefði ákveðið að veita til reynslu í nokkur ár verðlaun fyrir „at rækta
ædarvarp og auka dúnafla“.59 Konungleg verðlaun höfðu þegar verið veitt frá
árinu 1781 „til framqvæmdar ýmisligum greinum bústjórnar og bjargrædis
á Íslandi“.60 Fram að þessu höfðu verðlaun verið veitt meðal annars vegna
jarðnytja, fiskveiða, vefnaðar og spuna, svo dæmi séu tekin. Hugmyndin um
markvissa uppbyggingu æðarvarps til dúntekju var sett fram á þessum tíma-
punkti sem eitt af þeim úrræðum sem beita mætti til viðreisnar efnahags
landsmanna, og þá sem mótsvar við þeim harðindum sem dundu yfir þjóð-
ina í kjölfar Skaftárelda.61 Ofangreind tilkynning um verðlaun sem birtist í
riti lærdómslistafélagsins var í samræmi við konunglega tilskipun.62 Athygli
vekur að í tilskipuninni sjálfri var talað um friðun æðarfuglsins: „Æderfug-
lens Fredning og Æderdunens Formerelse“63 og má af því draga þá ályktun
58 Ólafur Stephánsson, „Um æðarvarp“, 1783, bls. 232–233.
59 Rit þess Íslenska Lærdómslistafélags, 4/1784, bls. 312.
60 Rit þess Íslenska Lærdómslistafélags, 2/1782, bls. 263.
61 „Kongelig Resolution ang. Adskillige Foranstaltninger i Island, 22. Juni 1785“, Lov-
samling for Island, femte bind, 1784–1791, Kjöbenhavn: Höst, 1853, bls. 216–221.
62 „Kongelig Resolution ang. Foranstaltninger til landvæsenets og Fiskeriets Fremme
i Island, 19. April 1784“, Lovsamling for Island, femte bind, 1784–1791, bls. 46–48.
63 Sama rit, bls. 47.