Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Qupperneq 101

EDDA R. H. WAAgE Og KARl BENEDIKTSSON
100
voru alfriðaðir, fugla sem voru friðaðir hluta ársins, og fugla sem voru und-
anskildir lögunum og sem mátti því veiða í samræmi við Tilskipun um veiði
á Íslandi frá 1849. Þessi niðurstaða fékkst ekki þrautalaust. Ýmsir á Alþingi
vildu ganga skrefinu lengra og nefna ákveðnar tegundir, þá sérstaklega með-
al ránfugla og hræfugla, og skilgreina þær sem ófriðaðar, alltaf og alls staðar,
burtséð frá ákvæðum í Tilskipun um veiði á Íslandi. Það skref var síðar stigið
í áföngum, fyrst með breytingu á lögunum árið 1885,98 og síðar með nýjum
fuglafriðunarlögum árið 190399 þar sem tegundir í hverjum hinna þriggja
flokka voru taldar upp. Í umræðum á Alþingi árið 1901100 voru þessir flokkar
nefndir „skaðlausir fuglar“, „arðfuglar“, og „skaðlegir fuglar“. Nafngiftirnar
einar og sér undirstrika það mannhverfa sjónarmið sem lá til grundvallar
flokkun fugla og fuglavernd um aldamótin 1900.
Árið 1913 voru lögin endurskoðuð enn á ný.101 Með nýjum lögum voru
loksins friðuð egg þeirra fuglategunda sem friðaðar voru samkvæmt sömu
lögum, fyrir utan egg kríunnar. Auk þess voru egg rjúpunnar friðuð, þótt
hún sjálf félli í flokk hálffriðaðra fugla. Og eins voru egg arnarins friðuð, en
með nýju lögunum naut hann tímabundinnar alfriðunar.
Af umræðum við frumvörp til nýrra laga um fuglafriðun, á árunum
1901,102 1903103 og 1913,104 má sjá að smátt og smátt koma fleiri rök inn í um-
ræðuna. Ótti við útrýmingu og tegundadauða varð sýnilegri í orðræðunni,
en einnig komu þjóðlegar og fagurferðilegar105 forsendur til sögunnar.106 Á
98 Lög um breytingu á lögum 17. marz 1882 um friðun fugla og hreindýra, nr. 33/1885.
99 Lög um friðun fugla, nr. 50/1903.
100 Alþingistíðindi B, 1901.
101 Lög um friðun fugla og eggja, nr. 59/1913.
102 Alþingistíðindi B, 1901.
103 Alþingistíðindi B, 1903, bls. 1071–1102.
104 Alþingistíðindi B II, umræður í efri deild, 1913.
105 Um merkingu þessa hugtaks er fjallað í Edda R. H. Waage og guðbjörg R. Jó-
hannesdóttir, „Að fanga fagurferðilegt gildi landslags – Þróun aðferðafræði í rann-
sóknum við mat á landslagi“, Ritið 3/2019, bls. 95–130, hér bls. 108–109.
106 Sjá umfjöllun um friðun álftarinnar í Shauna laurel Jones, Edda R. H. Waage og
Karl Benediktsson, „Himnesk rödd en helvískur andi? – Um friðun álftar á Íslandi
og nýlega árekstra álfta og kornbænda“, Ritið 3/2019, bls. 9–44. Umfjöllun um
fuglafriðunarlögin almennt má einnig finna í Menja von Schmalensee, Auður lilja
Arnþórsdóttir, Hildur Vésteinsdóttir, Hólmfríður Arnardóttir, Kristinn Haukur
Skarphéðinsson, Páll Hersteinsson, Sigmar B. Hauksson, Tómas grétar gunnars-
son og Þórunn Elfa Sæmundsdóttir, Vernd, velferð og veiðar villtra fugla og spendýra.
Lagaleg og stjórnsýsluleg staða og tillögur um úrbætur, skýrsla unnin fyrir umhverfis- og
auðlindaráðherra, 2013, bls. 24–33.