Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Page 108
Gunnar Theodór Eggertsson
Jarpur, Blakkur, Skjóni, Stjarna og Hjálma
Sýnileg og ósýnileg dýr í íslenskum dýrasögum1
1. Dauður hestur
Einn haustmorgun árið 1895 unnu vinnumenn af kappi við að taka gröf í
túninu austan við bæinn Holt í Svínadal í Húnavatnssýslu. Björg húsfreyja
hélt út í hesthús með mjólkurfötu til að kveðja vin sinn hinstu kveðju með
góðum sopa, því þennan dag átti að fella Rútsstaða-Jarp.
Eftir því sem líða tók á daginn streymdu gestir inn að Holti. Björg og
Guðmundur bóndi buðu fólk velkomið og vísuðu þeim inn í stofu og til ann-
arra bæjarhúsa. Tilefnið var alvarlegt og þögull drungi ríkti yfir sveitinni:
Byssuskot að bæjarbaki hlumdi í eyrum. Fólkið leit hvað til ann-
ars. Einhver sagði í lágum róm: „Það er þá afstaðið.“ „Já, það er
afstaðið.“ – Það var dómsorðið mikla, sem lét svo hátt í eyrum
og skynjun fólksins. Fyrir þessu skoti féll Rútsstaða-Jarpur. – Það
leið nokkur stund. Það var hljótt meðal gestanna. Guðmundur
húsbóndi gekk svo meðal þeirra og rauf þögnina. Hann kvaðst nú
biðja fólkið að ganga út að gröf vinar síns. Þar varð fljótt fjölmenni
mikið.2
Úti brosti sólin í gegnum þokuna og tók þátt í kveðjustund þessa „fræga,
fallna náttúrubarns“3 sem hafði nú verið lagt í gröf sína og hagrætt eftir
1 Greinin byggir á tveimur erindum höfundar sem haldin voru á vegum Humanimal-
rannsóknarhópsins við Uppsala-háskóla vorið 2019. Greinin er jafnframt hluti af
viðameira rannsóknarverkefni höfundar á norrænum dýrasögum á nítjándu öld.
2 Ásgeir Jónsson, „Horfnir góðhestar“, Akureyri: Bókaútgáfan Norðri, 1946, bls. 197.
3 Sama heimild, bls. 197.
Ritið
1. tbl. 20. árg. 2020 (107-140)
Ritrýnd grein
© 2020 Ritið, tímarit Hug vísinda stofnunar
og höfundur greinarinnar
Útgefandi:
Hugvísinda stofnun Háskóla Íslands,
Sæmundargötu 2, 102 Reykjavík
Birtist á vefnum http://www.ritid.hi.is.
Tengiliður: ritið@hi.is
DOI: 10.33112/ritid.20.1.5
Birt samkvæmt skilmálum
Creative Commons BY (4.0).