Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Side 212

„TEKuRðu D-vÍTAMÍN?“
211
urinn þótti einn helsti málsvari slíkra stefna hér áður fyrr.25 Shamir skoðar
nýfrjálshyggju hvorki sem skýrt skilgreinda hagfræðikenningu né sem full-
meðvitaða pólitíska framkvæmd. Hann segir að frekar sé um að ræða ómeð-
vitaðar og oft og tíðum mótsagnakenndar hugmyndir og aðgerðir sem hafa
„ímynd markaðarins“ að leiðarljósi.26
Í greiningu minni á nýfrjálshyggju fylgi ég helst bandaríska stjórnmála-
fræðingnum Wendy Brown sem leitar í smiðju Michel Foucaults og fyrir-
lestraraðarinnar Naissance de la Biopolitique.27 Brown bendir á að innan ný-
frjálshyggju sé okkur gert að líta á okkur sem mannauð (e. human capital).28
Þessi hugmynd um manneskjuna hvetur okkur til þess að sjá okkur sjálf sem
frumkvöðla í eigin lífi sem hafa það helsta markmið að auka eigið auðmagn.
Þetta gildir ekki aðeins um vinnu heldur einnig einkalíf: Maki okkar, fjöl-
skylduhagir eða áhugamál eiga sömuleiðis að vinna að auknu félagslegu auð-
magni. Þegar kemur að ábyrgðarvæðingu eða einstaklingsvæðingu ábyrgðar
tekur Brown dæmi af sínum eigin háskóla til þess að sýna fram á hvernig
stofnanir á vegum ríkisins framselja ábyrgð „niður fæðukeðjuna“. Þetta á sér
einkum stað þegar þessar sömu stofnanir standa frammi fyrir niðurskurði:
… [v]aldaframsal [e. devolution] kemur af stað skipulagsbreyt-
ingum í anda nýfrjálshyggju í gegnum fjárhagslega hvata fremur
en stjórnarfarslegar tilskipanir. Til dæmis átti það sér stað fyrir
nokkrum árum í háskólanum mínum að ábyrgðin á greiðslu laun-
þegabóta var framseld [frá yfirstjórn] til einstaka fræðasviða innan
háskólans. Þessi örlitla breyting varð til að breyta allri formgerð
háskólans, hún stuðlaði að því að deildir réðu stærri og stærri hluta
starfsfólks í hlutastörf þannig að þau sem voru í minna en fimmtíu
prósent starfshlutfalli misstu réttindi sín sem launþegar. Á þennan
hátt kemur sveigjanlegt, óverndað og illa borgað starfsfólk í stað-
inn fyrir það sem þó naut hóflegs starfsöryggis og hafði tryggingar
hvað varðar heilsu, óvinnufærni og starfslok.29
25 Jonathan D. Ostry, Prakash loungani og Davide Furceri, „Neoliberalism: Over-
sold?“, Finance & Development 53: 2/2016, bls. 38–41.
26 Ronen Shamir, „The Age of Responsibilization“, bls. 3.
27 Michel Foucault, Birth of Biopolitics: Lectures at the Collège de France, 1978-1979,
þýðandi Graham Burchell, New York: Palgrave Macmillan, 2008. Það mætti segja
að greining Foucaults hafi myndað eina gagnrýna orðræðuhefð um nýfrjálshyggju.
28 Wendy Brown, Undoing the Demos, bls. 142.
29 Sama heimild, bls. 132. Þýðing er höfundar.