Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2020, Síða 235

BjöRN ÞóR VILHjÁLmSSON
234
ars á í svo ríkum mæli“.35 Enn dýpra er þó tekið í árinni þegar ýjað er að
því að ritskoðun sé ásættanleg í undantekningartilvikum á borð við Silfur-
túnglið. Umfjöllunin í Speglinum er af öðru tagi en viðlíka öfgafull og jafnvel
enn meinlegri. Þar er Silfurtúnglið sagt „góðgerðarsýning“, ætlað til þess af
Halldórs hendi að lina menningarlega hungursneyð á meginlandinu. Pistla­
höfundur vísar þar til orða Halldórs þess efnis að hungur væri eftir góðum
leikverkum í evrópska leikhúsinu:
Í viðtali þessu sló höfundur þann varnagla í væntanlega krítík að
upplýsa, að nú væri illt í efni úti í þeim stóra heimi, þar sem væri
hið sívaxandi leikritahungur, sem ætlaði helzt allt lifandi að drepa,
og væri það fyrst og fremst ástæðan til útkomu leiksins. Var þetta
dálítið sniðug varúðarráðstöfun, því að engum dettur í hug að fara
að skamma góðgerðarsýningar.
Þegar svo verkið kom á fjalirnar, kom það í ljós, að þetta með
hungrið var hóflega til orða tekið, og hér gat ekki verið um að ræða
neitt venjulegt, skikkanlegt hungur, heldur hrein og klár móðu­
harðindi, þegar menn leggja sér til munns skóbætur, sem áður er
búið að slíta upp til agna, og verður jafnvel gott af.36
Þrátt fyrir það sem segir í fyrri efnisgreininni urðu margir til að „skamma“
sýninguna – og var þar Spegillinn fremstur í flokki. Þótt vitanlega sé hugsan­
legt að höfundur lýsi einfaldlega skoðunum sínum er tónninn persónulegur
og það hvernig skírskotað er til ætlaðs drambs Halldórs og meints viðvan­
ingsháttar innan nýs forms (vondleika Silfurtúnglsins líkt við móðuharð­
indin), án þess þó að rök séu færð fyrir þessum skoðunum, gefur til kynna
að pólitík kunni að vera aflvaki háðsins, að grátt silfur sé eldað við höfund
leikritsins.
Í grein sem birtist í Birtingi nokkru eftir frumsýningu tekur Einar Bragi
35 Sigurður Grímsson, „Silfurtunglið“, bls. 9. Annar neikvæður dómur birtist í Vísi
en þar lýsir Hersteinn Pálsson yfir vonbrigðum og telur að „margur miðlungshöf­
undur“ gæti „gert jafn vel og betur“. Hinn pólinn tekur Loftur Guðmundsson sem
heldur því fram í Alþýðublaðinu að leikritið marki slík tímamót að það eigi fullt erindi
við útlönd. Áðurnefnd umfjöllun um leiksýninguna í Tímariti Máls og menningar
var vafningalaus þegar að því kom að skera úr um það hvort Silfurtúnglið væri vel
heppnað leikrit, „því [verður] ekki á móti mælt af neinni skynsemi að [Halldór] hafi
gert efni sínu listræn skil. Þetta er gott leikrit“. Hersteinn Pálsson, „Þjóðleikhúsið:
Silfurtunglið. Eftir Halldór K. Laxness“, Vísir, 11. október 1954; jakob Benedikts­
son, „Umsagnir um bækur“, bls. 285.
36 „Úr heimi leiklistarinnar: Silfurtúnglið eftir Halldór Kiljan Laxness“, Spegillinn,
október 1954, bls. 171.