Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Blaðsíða 89

AðAlSTEINN EYÞóRSSON OG BERGljóT SOFFÍA KRISTjáNSDóTTIR
88
Hér er ekki sparaður málsögulærdómur þótt inntakið sé tómt grín og eru
aðrar skýringar í sama anda. Þessi orðsifjaleiðangur heldur síðan áfram með
viðkomu á Spáni (Guadalajara < Goðdala-jara) og víðar uns hann nær há-
marki er sögumaður kemur í búðarglugga auga á bók sem ber titilinn Tumma
Kukka. Hann ákveður á augabragði að þetta muni vera kvenmannsnafn og
sér í einni sjónhending fyrir sér harmrænan æviferil konunnar sem nafnið
ber. Hann verður um leið heltekinn af áhuga á æfi og afdrifum Tummu
Kukku alla Sovétferðina uns kenningin hrynur til grunna er hann hittir á
heimleiðinni esperantista í Helsinki sem tjáir honum að bókartitillinn merki
einfaldlega „svartleita blómið“. Allur þátturinn er svo eins konar inngangur
og skýring á kvæði um Tummu Kukku, það er fyrra erindi þess (það síðara
var aldrei ort). Það má geta þess til gamans, þótt það breyti litlu fyrir þáttinn
um Tummu Kukku, að líklega var bókin í búðarglugganum finnsk þýðing
á skáldsögunni The Dark Flower eftir john Galsworthy sem kom einmitt út
1932 undir titlinum Tumma Kukka.35
Ekki þarf að efast um það að frásögnin af Tummu Kukku og finnsk-ís-
lenskum orðsifjum er fyrst og fremst „meinlaust grín“. Þó kann að leynast
þar fínlegur broddur, til þess benda einkum ummæli Þórbergs í neðanmáls-
grein við þáttinn:
Ég hef lengi furðað mig á því að fræðimenn og ættjarðarelskendur,
sem haldið hafa og halda á lofti mikilleik norrænnar menningar,
skuli ekki hafa komið auga á það, hvernig áhrif hennar hafa fyrr á
öldum teygt sig svo að segja út um allan heim.36
Hann bætir svo við, eins og til sannindamerkis, forníslenskri upprunaskýr-
ingu á nafni japansks ráðherra (Matsuoka < mat sú jók a(t) = sú jók ekki mat,
matarspillir) og heldur svo áfram:
Ég held það yrði mun áhrifameira fyrir verndun þjóðernisins og
andsaurlifnaðar áróðurinn að upplýsa fólk um þennan forna mikil-
35 Sjá vef finnska landsbókasafnsins: https://kansalliskirjasto.finna.fi/Record/va-
ari.168586. Tumma Kukka virðist hafa notið vinsælda í Finnlandi því sagan var end-
urprentuð í kilju 1936. Saga Galsworthys kom síðar út í íslenskri þýðingu Andrésar
Björnssonar undir titlinum Svart blóm 1957. Geta má þess að sá sem fyrstur varð til
þess að þýða sögur eftir john Galsworthy á íslensku var Bogi ólafsson menntaskóla-
kennari en tvær smásögur í þýðingu hans birtust í safnritinu Sögur frá ýmsum löndum
2, 1933. Bogi skrifaði ritdóm um Alþjóðamál og málleysur sem Þórbergur svaraði:
„Svona á ekki að skrifa ritdóma“, Iðunn – nýr flokkur 3/1934, bls. 179–203.
36 Þórbergur Þórðarson, Edda Þórbergs Þórðarsonar, bls. 179.