Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Blaðsíða 91

AðAlSTEINN EYÞóRSSON OG BERGljóT SOFFÍA KRISTjáNSDóTTIR
90
Schleicher gekk til dæmis svo langt að skrifa smásögu á indóevrópsku), og
freistuðu þess jafnvel að endurgera trúarbrögð og menningu indóevrópu-
mannanna út frá endurgerðum rótum tungumálsins (þar var áðurnefndur
Max Müller framarlega í flokki).39 Þó er kannski nærtækara að líta til skrifa
ýmissa íslenskra manna sem fóru heldur frjálslega með uppruna og skyld-
leika orða og tungumála í skrifum á fyrri hluta 20. aldar. Hér skulu tveir
nefndir til sögu.40
Undir lok fjórða áratugarins komust mjög í hámæli hérlendis kenningar
Bretans Adams Rutherford sem setti fram mikla spádóma er hann sagði
byggjast á hlutföllum og afstöðu pýramídanna í Egyptalandi. ástæðan var
ekki síst sú að samkvæmt spádómum Rutherfords var Íslandi ætlað sérstakt
foystuhlutverk í heiminum, enda væru Íslendingar í rauninni hin týnda ætt-
kvísl Ísraels, afkomendur Benjamíns jakobssonar. Ýmsir málsmetandi menn
á Íslandi tóku Rutherford og kenningar hans upp á sína arma, bæklingur
eftir hann kom út í íslenskri þýðingu41 og sjálfur kom hann til Íslands 1939,
hélt fyrirlestra í Reykjavík og talaði í útvarpið.42 Einn af þeim sem heillað-
ist af spádómum Rutherfords var roskinn prestur í árnessýslu, séra Guð-
mundur Einarsson (1877–1948) á Mosfelli í Grímsnesi. Hann lét sér ekki
nægja að fagna spádómum um arfleifð Íslendinga heldur tók sér fyrir hendur
að skjóta fleiri stoðum undir þá með því að draga fram hebreskan uppruna
íslenskra orða, einkum sérnafna.43 Ekki mun sú orðsifjafræði hafa staðið á
traustum grunni. Annar Íslendingur sem tók undir kenningar Rutherfords
var dr. Helgi Pjeturss (1872–1949), sem sannarlega hafði haldið á lofti
39 Sjá Anna Morpurgo Davies, History of Linguistics. Volume IV, bls. 167–176.
40 Auk þeirra tveggja sem hér eru nefndir til sögu kynni einhverjum að verða hugsað
til Alexanders jóhannessonar, eins af kennurum Þórbergs í Háskólanum, og kenn-
inga hans um uppruna mannlegs máls og mál frummanna þar sem óspart er vísað til
dæma úr tungumálum sem efast má um að höfundurinn hafi verið vel heima í, svo
sem frumkínversku og pólýnesísku. Rit Alexanders um þessi efni komu þó ekki út
fyrr en á 5. og 6. áratugnum, eftir að þátturinn um Tummu Kukku var ritaður.
41 Adam Rutherford, Hin mikla arfleifð Íslands, Reykjavík: Snæbjörn jónsson. 1937.
Önnur útgáfa, aukin, kom út árið 1939.
42 Erindinu var útvarpað 2. júní 1939 og hófst á ávarpsorðum Rutherfords sjálfs (á
ensku). Það var svo ekki minni maður en sr. Bjarni jónsson vígslubiskup sem flutti
íslenska þýðingu á erindi Rutherfords, samanber. „Dagbók. Útvarpið“, Morgun-
blaðið, 2. júní 1939, bls. 7.
43 Guðmundur Einarsson, „Erum við Íslendingar af Benjamíns-ættkvísl?“, Vikan
27/1940, bls. 3; 28/1940, bls. 12; 29/1940, bls. 12; 30/1940, bls. 12. Sjá einnig Guð-
mundur Einarsson, „áhrif hebresku á íslenzka tungu“, Eimreiðin 2/1941, bls. 166–
175; sami, „Um uppruna ásaheita“, Eimreiðin 4/1941, bls. 381–389.