Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.05.2020, Blaðsíða 196
UM TILURð HnATTA OG HAnDSAUMAðRA ÚTGáFnA
195
• VERDENS (kapitalistiske, hvide overlegenheds heteropatriarkal-
ske, hadefulde ordens) ENDE, en overlevelsesguide (ENDALOK
(hinnar kapítalísku, hvítu, hatursfullu yfirburða heterófeðraveldis-
skipanar), handbók til að lifa af) – Zoe Todd
• Silkedigte (Silkiljóð) – Jen Bervin
Það er nokkuð ljóst við fyrstu sýn að femínismi, pósthúmanismi, fjöltegund-
ir, trans og hinsegin þemu eru í brennidepli í bókmenntunum en einnig vís-
indaleg nálgun. Þýðingar á fræðilegum og heimspekilegum skrifum eru regla
fremur en undantekning. Með því að gefa út sjálfstæðar, litlar, stílhreinar og
fagurfræðilega aðlaðandi bækur, kalla verkin á öðruvísi lestur og mögulega
á aðra lesendur. Skrifin eru þannig dregin inn á vettvang fagurbókmennta,
í þessu gervi verða þau ljóðræn og síðast en ekki síst eru þau dregin inn í
sviðsljósið. Aðgerðahyggja forlagsins, sem byggir hugmyndir sínar á skrifum
Ursulu K. Le Guin og Donnu Haraway, blasir við. Þær fagurbókmenntir
sem koma út á vegum forlagsins liggja jafnvel á mörkum skáldskapar og
vísinda. Til dæmis er bókin Naboplanter (Grannplöntur) eftir Sofie Isager Ahl
fagurbókmenntaverk sem byggir á vitundarlífi plantna. Lífi plantna er þar
lýst í smáatriðum með vísindalegum upplýsingum og er þessari aðferð beitt
til að lýsa náttúrulegu umhverfi okkar í fjölbreytileika þess. Rithöfundurinn
segir í viðtali: „Það er gríðarleg ljóðlist í ljóstillifun“ („Det er en helt enorm
poesi i fotosyntesen“)17 og fjallar um mikilvægi þess að skrifa um plöntur á
annan hátt í ljósi hins vistfræðilega hættuástands. Hér er ekki átt við að per-
sónugera eigi plöntur, heldur er fjallað um þeirra eigið raunverulega líf. Það
er þessi nýja nálgun með auknu tilfinninganæmi, samlíðun og virðingu fyrir
ekki-mannlegum einingum sem er nauðsynleg á tímum loftslagsbreytinga af
mannavöldum og verður kannski best tjáð í listum. Annað dæmi er þýðing
á texta Jane Bennett, Vegetal life and ontoSympathy (Plöntulíf og veruSamúð),
en með aðstoð skálda, bókmenntafræðinga og líffræðinga, reynir hún að
útskýra hvernig plöntur og allt plöntulíf getur hjálpað okkur að skilja sam-
kennd í náttúrunni. Hún skoðar plöntur sem hafa eigin vilja og notar til að
mynda dæmi frá Darwin um klifurplöntur:
17 Millie Breyen Hauschildt, „Anemoner, abrikostræer, bregner, cikorie og cypres.
Litteraturen skal forbinde os til naturen igen“, information.dk, 3. ágúst 2019, sótt
15. júlí 2020 af https://www.information.dk/kultur/2019/08/anemoner-abrikostra-
eer-bregner-cikorie-cypres-litteraturen-forbinde-naturen-igen.