Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2023, Blaðsíða 41

SuNNA DÍS JeNSDóTTIR
46
að sögupersónurnar standa á mörkum siðmenningarinnar þar sem stutt er í hið
villta eðli mannsins. óbyggðunum fylgir dulúð enda liggur „þunn þokuslæða
[…] yfir hrauninu og skygg[ir] á fjöllin“ (8).
Hinu gotneska andrúmslofti er einnig komið til skila með íslenskum hætti þar
sem er vísað til þeirra veðurbreytinga sem haustið getur haft í för með sér þegar
sólardögunum fækkar og grámi og þyngsl taka yfir. Sagan á sér stað í ágúst-
mánuði en strax frá upphafi er lesendum gert það ljóst að hann er allt annað en
notalegur. Í raun eru dagarnir „grámyglulegir og næturnar dimmar undir þung-
skýjuðum himni“ (8). Frekari vísun í veðurfarið kemur fram í draumi Brynju
þar sem hún sér „risavaxið, svart ský sem breiddi úr sér og hreyfðist hratt í átt að
blokkinni. Og það var allt á iði, líkt og eitthvað væri að brjótast um innan í því“
(62). Þessi martröð reynist vera fyrirboði sem rætist því í lokabardaga barnanna
við ófreskjuna birtist skýið fyrir ofan fjallstindana og stefnir á blokkina (290).28
Þótt óveðrið eigi upptök sín í óbyggðunum er ekki þar með sagt að illskan
spretti þaðan. Þvert á móti reynist náttúran griðarstaður þeirra sem samfélagið
útskúfar líkt og sjá má í sögulok þegar Ísak og undarlega veran Dúi leggja á
flótta út í öræfin. Þeir þykja óþægilegir og eru fordæmdir fyrir voðaverkin sem
þeir fremja, án þess að tekið sé tillit til hinna hörmulegu aðstæðna þeirra. Tilvist
þeirra rúmast ekki innan samfélagsgerðarinnar, þeir eru bæði þolendur og ger-
endur, og þeir flýja inn í þögnina, eða þöggunina, þar sem menningunni stendur
ekki lengur ógn af þeim. Ísaki er kennt um illvirki skrímslisins en í raun og veru
er hann jafn mikið fórnarlamb þess og allir aðrir. Sköpun skrímslisins er á ábyrgð
allra íbúa blokkarinnar, og þá sérstaklega hinna fullorðnu sem gerst hafa sekir
um ýmiss konar misgjörðir.29
Dúi er hins vegar skringileg vera sem drepur hóp af fólki á hryllilegan hátt og
vekur upp ótta og skelfingu meðal þeirra sem mæta honum. Hann er risavaxinn
en drengslegur og með augu á stærð við undirskálar sem bunga út úr höfð-
28 Hér má nefna að Freud lagði mikla áherslu á draumráðningar. Taldi hann drauma
vera farveg dulvitundarinnar og að greining þeirra leiddi í ljós ýmsar sálrænar flækjur
mannsins. Hann sagði táknmálið sem birtist í draumum liggja til grundvallar ævintýrum
og goðsögum og að tilkomu sköpunar þeirra mætti skýra með því að ákveðin einkenni
drauma væru sameiginleg meðal manna. Sigmund Freud, Um sálgreiningu, þýðandi Maia
Sigurðardóttir, Reykjavík: Hið íslenzka bókmenntafélag, 1976, bls. 78–79.
29 Tekið skal fram að Ísak er þó ekki alsaklaus þar sem hann stofnar Brynju og öðrum í
hættu með ýmsum máta í gegnum söguna og notar til þess yfirnáttúrulega krafta sína.
Hann þolir höfnun illa, hefur litla stjórn á reiði sinni og samskipti hans við krakkana
gefa til kynna að hann búi ekki yfir mikilli félagslegri færni. Líkt og fjallað er um síðar í
greininni hefur Ísak alist upp við mikla einangrun og vandasamar heimilisaðstæður sem
getur að vissu leyti skýrt vafasamar gjörðir hans og illgirni.